Özelleştirme ve Kamu Yararı

Taha Akyol

Milliyet/04.06.2004

TÜPRAŞ'TA özelleştirmeyi durdurmak için sendika dört dava açtı ve verilen dört yürütme kararını üst mahkemeler dört defa kaldırdı!
Son olarak 'ilk mahkeme' niteliğindeki Ankara 10. İdare Mahkemesi yürütmeyi durdurdu. 'Üst mahkeme' niteliğindeki Bölge İdare Mahkemesi ise, özelleştirmeyi hukuka uygun buldu ve yürütmeyi durdurma kararını kaldırdı.
Aradan üç gün geçti, aynı ilk mahkeme, yürütmeyi durdurduğu gerekçelerle özelleştirmeyi tümden iptal etti!
Şimdi dava Danıştay'a gidecek. Danıştay dosyayı ivedilikle ele almazsa, TÜPRAŞ'ın akıbeti bir yıl sonra belli olacak!
Döviz, faiz, dış borçlanma maliyeti, yatırım ve nihayet TÜPRAŞ'ın değeri bu bir yıllık gecikmeden nasıl etkilenecek?

MAHKEMELERİN birbiriyle çelişen kararları özetle şöyle:
İlk mahkeme: "İhalede teklif belirli şartların gerçekleşmesine bağlı olarak verilmiştir. Şarta bağlı teklif geçerli sayılarak işlem yapılamaz."
Üst mahkeme: "İhale şarta bağlı yapılmamıştır. Şart koşma gibi görülen hususlar teklif edilen bedele değil, bedelin iyileştirilmesine ilişkindir. İhale hukuka uygundur."
İlk mahkeme: "Azami rekabeti gerçekleştirerek daha yüksek fiyat almak için ihalenin açık artırmayla yapılması gerekirdi. İki firmanın katıldığı ihalenin kapalı zarf usulüyle yapılması kamu zararına olmuştur."
Üst mahkeme: "İhale usulünde idarenin takdir yetkisi vardır. TÜPRAŞ'ın özelleştirilmesinde pazarlığa kapalı zarf usulüyle başlanmış ve pazarlık sürdürülerek fiyat 600 milyon dolardan 1 milyar 302 milyon dolara çıkarılmıştır. Kamu yararına ve hukuka uygundur."

İPTAL kararı veren mahkeme, TÜPRAŞ'ın bedelinin peşin mi, vadeli mi ödeneceğinin baştan belirtilmemesini de iptal sebebi sayıyor. Halbuki bu konu bellidir: Firma ödeme için vade isterse yüzde 7 faiz ödüyor! Bundan kurtulmak için, TÜPRAŞ'ı alan konsorsiyum peşin ödeme yapacaktı!
Eski özelleştirmelerde ise peşin ödeyene indirim yapılıyordu. Her ikisi de normal piyasa işlemidir.
İptal kararı veren mahkeme yukarıdaki sebeplerle TÜPRAŞ'ın özelleştirilmesini "kamu yararına ve hukuka aykırı" buluyor. Halbuki hukuka uygunluğunu üst mahkeme tespit etmişti.
"Kamu yararı" mı?
Şimdi Hazine TÜPRAŞ'tan gelecek 1 milyar 300 milyon dolar kadar fazladan borçlanacak! Buna göre faiz ödeyecek! Döviz bundan etkilenecek!
TÜPRAŞ özelleşseydi, teknolojik yenilenme için gereken 760 milyon doları da özel şirket yatıracaktı. Şimdi ya TÜPRAŞ eskiyecek veya bu parayı devlet yatıracak; borç ve faizini siz hesap edin!
Türkiye'de özelleştirme böyle tökezlendikçe yabancı sermaye gelmemeye devam edecek, ihalelere az sayıda şirket gireceği için kamu malları istendiği kadar fiyat bulamayacak!
TÜPRAŞ'a yatırılacak 1 milyar 300 milyon dolar bir yıl bekleyip duracak mı, başka ülkelerde yatırıma mı gidecek?
TELEKOM'da özelleştirmenin gecikmesiyle uğranan kayıp meydanda iken, TÜPRAŞ'ta özelleştirmenin duraklamasında "kamu yararı" görmek mümkün mü? Sorun buradadır, hukuk biliminde değil.