Koç Grubu, Shell'le birlikte petrol arama işine de girebilir

Perihan Çakıroğlu

Referans 15.09.2005

Tüpraş'ın yeni sahipleri Koç Holding ve Shell'in birlikte yeni bir şirket kurup petrol arama işine girecekleri öne sürülüyor. Tüpraş'ın da ağırlıklı olarak Shell petrolü alacağı belirtiliyor.

Piyasalar, Tüpraş özelleştirmesini her yönüyle tartışıyor. Bir yandan, yıllardır Türkiye için yapılan "enerji koridoru" nitelemesinin, Tüpraş'ın özelleştirilmesiyle bölgedeki petrol dengelerini nasıl etkileyeceği tartışılırken, diğer yandan da Tüpraş'ın Koç ve Shell ortaklığıyla nasıl bir yapıya dönüşeceği ve bunun ne sonuçlar doğuracağı değerlendiriliyor.

Tüpraş'ın yüzde 51'lik hissesini 4 milyar 140 milyon dolar gibi rekor bir fiyatla alan Koç'un Shell'e olan ortaklığı da masaya yatırılıyor. Shell gibi uluslararası bir petrol devinin neden sadece yüzde 10'luk bir hisseyle ortaklığa razı olduğu merak konusu. Koç Topluluğu'nun daha önce fazla ilgilenmediği ve 'ön yeterlilik' bile almadığı Tüpraş için niçin 'son dakika'da karar verip, Shell'in 'ön yeterlilik' belgesiyle ihaleye katıldığı ve ihalede şirketin piyasa değerinin üstünde bir paraya, yani 4 milyar 140 milyon dolara, kadar çıkmayı göze aldığı da merak edilen konulardan bir diğeri.

Koç'u Memimoğlu ikna etti
Koç'un Enerji Grubu Başkanı Erol Memioğlu'nun, Shell ile ortaklıkta önemli rol oynadığı söyleniyor. TPAO kökenli Memioğlu'nun, Tüpraş'ın alınmasıyla, Koç'un, enerji alanında "yeni fırsatlar" yakalayacağı ve yeni iş alanlarının açılmasıyla da, gelecekte petrol aracılığıyla büyük kazançlar sağlayacağını telkin ettiği anlatılıyor. Bazı kaynaklar, Koç'un Shell ile ortaklığının genişleyeceği öne sürülüyor. İki kuruluşun birlikte petrol arama şirketi kuracakları iddialar arasında.Kurulacak yeni şirketin, bölgede etkin bir güç olmak için, başta Rusya olmak üzere, Orta Asya ve Hazar Denizi'ni de kapsayan Kafkas Bölgesi'nde, "off shore" denilen ve 'daha derin petrol rezervleri'ni ortaya çıkarmak için yatırımlar yapacağı belirtiliyor. Bunun yanında enerji ve petrol işiyle uğraşan çevreler, Koç - Shell işbirliği konusunda farklı yorumlar da yapıyorlar. Bu yorum ve senaryolardan bazılarında oldukça ilginç tesbitler dikkati çekiyor.

Tüpraş'ta Shell'in petrolü artacak mı?
Ortaklık konusunda öne sürülenler arasında Shell'in Koç'a 'ön koşul' koyup koymadığı konusu da var. Anlatılanlara göre Shell, Koç'tan önce ihaleye girecek başka konsorsiyumlara da gitti ve onlarla Tüpraş ihalesine girmek istedi. Ancak, Shell, bazı ön koşullar öne sürdüğü için, söz konusu konsorsiyumlarla anlaşamadı. En son gittiği Koç ile, Memioğlu'nun katkısıyla bir orta yol bulundu. Mustafa Koç ile CEO Bülent Özaydınlı, son anda ikna edilerek birlikte ihaleye girme kararı alındı. Görüşme ve pazarlıklar uzun sürdüğü için de Shell'in aldığı 'ön yeterlilik' belgesiyle ihaleye girildi.

Shell'in öteki konsorsiyumlardan talep ettiği ön koşullardan hangilerinin Koç tarafından kabul edilip edilmediği, iki taraf da açıklama yapmadığı için, bilinmiyor. Ancak, en önemli iddia, Tüpraş'ta Shell'in ham petrolünün kullanılması talebinin Koç tarafından kabul edildiği yönünde. Bazı çevrelere göre, Shell bu isteğini Koç'a kabul ettirdi. Bu koşul kabul edildiyse, şu anda Libya'dan Baltık ülkelerine uzanan bir zincirde, her yerden uygun fiyatla petrol alabilen Tüpraş, Koç'un patronajlığına geçtikten sonra, ağırlıklı olarak Shell'in ham petrolünü kullanmak zorunda kalabilecek.

Petrol arama yatırımları
Koç'un Shell tarafından ikna edilmesindeki en önemli etken olarak öne sürülen yeni petrol arama şirketinin kurulmasında tarafların nasıl bir hedef ve plan üzerinde çalıştıkları ise henüz belirginlik kazanmadı.

Tüpraş'taki ortaklıkta Shell'in toplam yüzde 10'luk payının fazla önemsenmemesi gerektiği kaydedilirken, Koç ile kurulacak yeni şirketin hisselerinin büyük bölümünün Shell'de olacağı belirtiliyor. Yeni şirketin başta Rusya olmak üzere Orta Asya, Kafkasya, Hazar Denizi ve Türkiye'nin Karadeniz kıyıları ile Güneydoğu Anadolu'da petrol arama yatırımlarına yöneleceği kaydediliyor. Petrol fiyatlarının yükselmesi ve şu andaki konjonktürün buna son derece uygun olduğunu söyleyen kaynaklar, adına 'off shore' denilen denizde 'daha derin' petrol rezerv arama çalışmaları gündeme geldiği için Koç ile Shell'in bu alanda çalışabilmelerini mümkün görüyorlar.

Bu arada, bir başka seçenek olarak da, Bakü - Ceyhan hattında rol almak için Koç ile Shell'in girişimlerde bulunacağı gösteriliyor. Bakü - Ceyhan boru hattı için Koç gibi büyük bir Türk firmasıyla çalışma düşüncesinin Shell için önemli olduğu ve bölgede öteki rakiplerine göre üstünlük sağlayacağı öne sürülüyor. Ancak, bu alanda nasıl bir yol izleneceği hakkında fazla tahmin yapılamıyor.