Avrasya'da halkayı tamamlamanın yolu Tüpraş'tan geçiyor

Meliha Okur

Sabah / 11.09.2005

ABD'den Avrupa'ya kadar geniş bir gölgede satışa çıkan petrol şirketlerini satın almak için Hint ve Çin şirketleri yarışıyor.

Petrolün fiyatı 70 dolara kadar yükselince tüm gözler Çin ve- Hindistan'a çevrilmişti. Çünkü iki ülkenin petrol talebinin patlaması petrol fiyatlarını artıran en önemli nedenler arasında gösteriliyordu. Çinli ve Hintli petrol şirketleri son dönemde pazarın en aktif oyuncuları arasında yer alıyor. ABD'den Avrupa'ya kadar geniş bir gölgede satışa çıkan petrol şirketlerini satın almak için Hint ve Çin şirketleri yarışıyor. Ancak konu petrol gibi stratejik konu olunca şirket satın almalara tepkiler her zaman olumlu olmuyor. Çinli CNOOC şirketi ABD'li Unocal için teklif yapmış ve bir diğer ABD'li şirket Chevron ile çekişmişti. Ancak ABD Kongresi ve kamuoyu kaynaklı olumsuz tepkiler onları geri çekilmeye zorladı. Hintli bir petrol şirketi olan Indian Oil Corporation (IOC) özelleştirmesinde sona gelinen Tüpraş'ın talipleri arasında yer alıyor. IOC Çalık Grubu ile birlikte hareket ediyor. Kulislerde, Korkut Özal ile Çalık Grubu'nun patronu Ahmet Çalık'ın çok iyi ilişkiler içerisinde olduğu ve enerji konusunda birlikte yola çıktıkları konuşuluyor.

İKİSİ DE MALATYALI
Türkiye'ye Irak petrolünü ilk getiren ve petrol piyasasının piri sayılan Korkut Özal, "Tüpraş'ta Çalık ile ortak mı hareket ediyorsunuz'' şeklindeki sorumuza son derece ilginç bir yanıt veriyor; "Çalık ile hemşehriyim. Kendisini hiç tanımam. İyi bir iş adamı olduğunu duyuyorum. Başarılar diliyorum. Kendimi hayır işlerine adadım." Enteresan... Çalık Grubu yıllardır Türkmenistan'da. Çeşitli alanlarda yatırımı var. Özellikle Bakü-Tiflis- Ceyhan hattının Türkiye ayağı ile ilgili yapılacak işlere talip. Türkmenistan denince de ister istemez Hazar Havzası'na odaklanıyoruz. ABD, Hazar'daki Türkmen petrolünün taşınması ve Türkmen gazının Türkiye'ye ulaşması konusunda henüz elindeki kartı açmadı. Ama Çalık Grubu; Bakü-Tiflis- Ceyhan'dan pompalanan petrolün taşınmasında en önemli yol olarak Samsun-Ceyhan hattını görüyor. Bunun için bastırıyor. Ve Çalık Grubu, yola Hindistan'ın milli rafineri şirketleri arasında yer alan Indian Oil Corporation (IOC) ile çıkıyor. IOC, yüzde 91 oranındaki hissesiyle bir devlet şirketi. Dağıtım, pazarlama ve petro kimya yanında dolaylı olarak petrol arama işi de yapıyor.

İRAN İLE ANLAŞMA
Kısacası akaryakıt dağıtımı şirketi ve 10 tane rafinerisi var. Hindistan'ın 115 milyon tonluk rafinaj kapasitesinin yarısı IOC'ye ait. Petrol dağıtım işinin yüzde 60'ına sahip. Ayrıca Hindistan'da 28.5 milyon ton ham petrol taşıyan boru hattı da bulunuyor. Kısa bir süre once IOC, Avrasya bölgesi açısından çok önem taşıyan iki anlaşmaya imza attı. İran ile Indian Oil, 40 milyar metreküp kapasiteli sıvılaştırılmış doğal gaz anlaşması imzaladı. Hindistan, İran'dan sıvılaştırılmış gaz alacak. Diğeri ise doğalgaz boru taşıma anlaşması. 4.5 milyar dolarlık bu anlaşma İran'dan başlayan boru hattının Pakistan 'dan geçerek Hindistan'a ulaşmasını öngörüyor.

ABD RAHATSIZ
İran hükümeti ile yapılan bu iki anlaşmanın ABD'yi rahatsız ettiği ortada. Zira mart ayında Hindistan'ı ziyaret eden ABD Dışişleri Bakanı Rice'a bu soru sorulmuştu. Rice, "İran konusunda görüşlerimiz biliniyor, Yapılan 4.5 milyar dolarlık doğalgaz boru hattıyla ilgiyi endişe duyuyoruz" demişti. Bu arada kısa bir süre önce Indian Oil'in de ortak olduğu Hintli başka bir petrol şirketi Oil and National Gas Corp. (ONGC) Ortaasya'da aktif olan 'PetroKazakhstan' şirketine de talip oldu. ONGC PetroKazakhstan için Çinlilerle çekişiyor. PetroKazakhstan şirketinin ortakları arasında Lukoil de bulunuyor. ONGC ve Lukoil'in bu satışla ilgili yakın ilişkiler kurduğu dikkatlerden kaçmamıştı. Indian Oil, Rusya, Pakistan, İran üçgeninde Avrasya'da farklı bir halkayı tamamlamaya aday görünüyor. İşte Tüpraş özelleştirmesi böyle bir ortamda yapılıyor. Ve bu tablo Tüpraş'ın ne kadar stratejik olduğunu da apaçık ortaya çıkıyor.