|
SENDİKALAR KANUNU (1)
Kanun Numarası : 2821
Kabul Tarihi : 5/5/1983
Yayımlandığı R. Gazete : Tarih:7/5/1983
Sayı:18040
Yayımlandığı Düstur : Tertip: 5 Cilt: 22 Sayfa:
316
BİRİNCİ KISIM
AMAÇ VE TANIMLAR
AMAÇ:
Madde 1 - Bu Kanunun amacı, çalışma ilişkilerinde
ekonomik ve sosyal hak ve menfaatlerin korunması ve
geliştirilmesi için işçiler ve işverenler tarafından
meydana getirilen sendikalar ile konfederasyonların
kuruluşu, teşkilatı, faaliyeti ve denetlenmesi
esaslarını düzenlemektir.
TANIMLAR:
Madde 2 - İşçi: Hizmet akdine dayanarak
çalışanlara denilir.
Bu Kanun bakımından araç sahibi hariç nakliye
mukavelesine göre esas itibariyle bedeni hizmet arzı
suretiyle çalışmayı veya neşir mukavelesine göre eserini
naşire terketmeyi meslek edinmiş bulunanlar ve adi
şirket mukavalesine göre ortaklık payı olarak esas
itibariyle fiziki veya fikri emek arzı suretiyle - bu
mukavelenin aynı durumdaki herkese fiilen açık olması
kaydıyla - bir işyerinde çalışanlar da işçi sayılırlar.
Hizmet akdine dayanarak
çalışan bir kimsenin T.C. Emekli Sandığı Kanununa tabi
olması işçi sayılmasına engel teşkil etmez.
İşveren: İşçi
sayılan kimseleri çalıştıran gerçek veya tüzelkişiye ve
tüzelkişiliği olmayan kamu kuruluşlarına denilir.
Bir adi şirkette fiziki
veya fikri emek arzı suretiyle ortak olanların dışındaki
ortaklar da bu Kanun bakımından işveren sayılırlar.
(Değişik fıkra: 04/04/1995 - 4101/1 md.) İşveren
vekili: İşveren sayılan gerçek ve tüzelkişiler ve
tüzelkişiliği olmayan kamu kuruluşları adına işletmenin
bütününü sevk ve idareye yetkili olanlara denilir.
İşveren vekilleri bu Kanun
bakımından işveren sayılırlar.
İşyeri: İşin
yapıldığı yere denilir.
İşin niteliği ve yürütümü
bakımından işyerine bağlı bulunan yerlerle, dinlenme,
çocuk emzirme, yemek, uyku, yıkanma, muayene ve bakım,
beden veya mesleki eğitim yerleri ve avlu gibi sair
eklentiler ve araçlar da işyerinden sayılır.
Sendika: İşçilerin
veya işverenlerin çalışma ilişkilerinde, ortak ekonomik
ve sosyal hak ve menfaatlerini korumak ve geliştirmek
için meydana getirdikleri tüzelkişiliğe sahip
kuruluşlara denilir.
Konfederasyon:
Değişik işkollarında en az beş sendikanın bir araya
gelmesi suretiyle meydana getirdikleri tüzelkişiliğe
sahip üst kuruluşlara denilir.
BİRİNCİ BÖLÜM
KURULUŞ ESASLARI
İŞÇİ VE İŞVEREN SENDİKALARI:
Madde 3 - İşçi sendikaları, işkolu esasına göre bir
işkolunda ve Türkiye çapında faaliyette bulunmak amacı
ile bu işkolundaki işyerlerinde çalışan işçiler
tarafından kurulur.
İşveren sendikaları,
işkolu esasına göre bir işkolunda ve Türkiye çapında
faaliyette bulunmak amacı ile bu işkolundaki işverenler
tarafından kurulur. Kamu işveren sendikalarının, aynı
işkolundaki kamu işverenleri tarafından kurulması ve
aynı işkolunda faaliyette bulunması şartı aranmaz.
Bir işkolunda birden fazla
sendika kurulabilir. Meslek veya işyeri esasına göre
işçi sendikası kurulamaz.
Sendikalar, tüzüklerinde
belirtmek şartıyla ve genel kurul kararıyla şube
açabilirler.
İŞKOLUNUN BELİRLENMESİ:
Madde 4 - Bir işyerinin girdiği işkolunun tespiti
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca yapılır. Çalışma
ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tespit ile ilgili kararını
Resmi Gazete 'de yay ımlar. Kararın yayımını müteakip bu
tespite karşı ilgililer iş davalarına bakmakla görevli
mahalli mahkemede onbeş gün içinde dava açabilirler.
Mahkeme iki ay içinde kararını verir. Kararın temyiz
edilmesi halinde Yargıtay uyuşmazlığı iki ay içinde
kesin olarak karara bağlar.
KURUCULARDA ARANACAK NİTELİKLER:
Madde 5 - (Değişik madde: 25/05/1988 - 3449/1 md.)
(Değişik fıkra: 04/04/1995 - 4101/2 md) Sendika
kurucusu olabilmek için;
Türk vatandaşı, medeni hakları kullanmaya ehil ve
sendikaların kurulacağı işkolunda fiilen çalışır olmak;
kamu hizmetlerinden mahrum edilmemiş bulunmak; Türkçe
okuryazar olmak; zimmet, ihtilas, irtikap, rüşvet,
dolandırıcılık, hırsızlık, sahtecilik, inancı kötüye
kullanma, dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı suçlar ile
istimal ve istihlak kaçakçılığı dışında kalan kaçakçılık
suçlarından biriyle veya herhangi bir suçtan dolayı ağır
hapis veya taksirli suçlar hariç toplam bir yıl veya
daha fazla hapis cezasına hüküm giymemiş bulunmak; Türk
Ceza Kanununun ikinci kitabının birinci babında yazılı
suçlardan veya bu suçların işlenmesini aleni olarak
tahrik etme suçlarından veya Türk Ceza Kanununun 312 nci
maddesinin ikinci fıkrasında yazılı halkı; sınıf, ırk,
din, mezhep veya bölge farklılığı gözeterek kin veya
düşmanlığa açıkça tahrik etme suçlarından veya Türk Ceza
Kanununun 536 ncı maddesinin birinci, ikinci ve üçüncü
fıkralarında yazılı eylemlerle aynı Kanunun 537 nci
maddesinin birinci, ikinci, üçüncü, dördüncü ve beşinci
fıkralarında yazılı eylemleri siyasi ve ideolojik
amaçlarla işlemekten mahkum olmamak şarttır.
İşveren sendikasının
kurucusunun tüzelkişi olması halinde tüzelkişiyi temsil
eden gerçek kişide de işkolunda fiilen çalışma şartı
hariç yukarıdaki bütün şartlar aranır.
KURULUŞTA UYULACAK USUL:
Madde 6 - Sendika ve konfederasyonlar önceden izin
almaksızın kurulabilir.
(Değişik fıkra: 25/05/1988 - 3449/2. md.) Sendika
kurucuları, sendika merkezinin bulunacağı ilin
valiliğine makbuz karşılığında, dilekçelerine ekli
olarak sendika tüzüğünü, kurucuların nüfus cüzdanlarının
suretlerini, ikametgah belgelerini, meslek ve sanat
özgeçmişlerini, sendikanın kurulacağı işkolunda fiilen
çalışır olduklarını kanıtlayan belgeler ile sabıka
kayıtlarını, ilk genel kurula kadar kuruluşu sevk ve
idare edecekler ile bunların eşleri ve velayetleri
altında çocuklarına ait noterden tasdikli mal
bildirimlerini vermek zorundadırlar.
Konfederasyon kurucuları,
konfederasyon tüzüğü ile kurucu sendikaların
konfederasyon kurulmasına ilişkin genel kurul
kararlarını ve ilk genel kurula kadar sevk ve idare
edeceklerin kimliklerini merkezinin bulunacağı ilin -
valiliğine makbuz karşılığında vermek zorundadırlar.
Konfederasyonu ilk genel kurula kadar sevk ve idare
edecekler, üye sendikaların zorunlu organlarına
seçilmemişlerse, sendika kurucuları için istenen diğer
belgeleri de eklemek zorundadırlar.
Yukarıdaki fıkralarda
belirtilen belgeler ve tüzüklerin ilgili valiliğe tevdii
ile birlikte sendika veya konfederasyon tüzelkişilik
kazanır.
Vali, tüzük ve belgelerin
birer örneğini derhal Çalışma ve Sosyal Güvenlik,
İçişleri ve Maliye bakanlıkları ile ilgili Çalışma ve
Sosyal Güvenlik Bakanlığı Bölge müdürlüğüne gönderir.
Belgelerin şekli ile
başvuru usul ve esasları Çalışma ve Sosyal Güvenlik,
İçişleri ve Maliye bakanlıklarınca müştereken
çıkartılacak bir yönetmelikle belirlenir. Sendika ve
konfederasyonların tüzükleri Anayasada belirlenen
Cumhuriyetin niteliklerine ve demokratik esaslara aykırı
olamaz.
Tüzük ve bu maddede
sayılan belgeler ile içerdikleri bilgilerin kanuna
aykırılığının tespiti veya bu Kanunda öngörülen kuruluş
şartlarının gerçekleşmediğinin anlaşılması halinde, vali
veya ilgili bakanlıkların her biri sendika veya
konfederasyonun faaliyetinin durdurulması veya
kapatılması için iş davalarına bakmakla görevli mahalli
mahkemeye başvurur.
Tüzükte suç teşkil eden
hususların tespit halinde durum gereği için Cumhuriyet
savcılığına ayrıca bildirilir.
SENDİKA VEYA KONFEDERASYONUN TÜZÜĞÜ:
Madde 7 - Sendika ve konfederasyonların tüzüklerinde
aşağıdaki hususların belirtilmesi zorunludur.
1. Sendika veya
konfederasyonun adı, merkezi ve adresi,
2. Sendika veya
konfederasyonun amacı ve bu amacı gerçekleştirmek üzere
sürdürülecek çalışma konuları ve çalışma
biçimleri,
3. Sendikanın faaliyet
göstereceği işkolu,
4. Sendika kurucularının
ad ve soyadları, meslek veya sanatları ve ikametgahları;
konfederasyonu kuran sendikaların
işkolları ile ad ve
adresleri,
5. Sendika veya
konfederasyona üye olma, üyelikten çıkma ve çıkarılmanın
şart ve şekilleri,
6. Sendika veya
konfederasyon genel kurulunun kuruluş şekli ve toplanma
zamanı,
7. Genel kurulun
görevleri, yetkileri, oy kullanma ve karar alma usul ve
yeter sayıları,
8. Sendika veya
konfederasyon yöneticilerinde aranacak nitelikler,
9. Sendikanın veya
konfederasyonun organlarına üyelerin ne suretle
seçileceği, asıl ve yedek üye sayısı, görev ve
yetkileri,
10. Sendika şubelerinin
nasıl kurulacağı, görev ve yetkileri, genel kurullarının
toplantılarına ve kararlarına ilişkin usul ve
esaslar ile sendika genel
kurulunda şubelerin nasıl temsil edileceği,
11. Üye aidatlarının
tespit şekil ve usulü,
12. Sendikanın veya
konfederasyonun iç denetim usulleri,
13. Harcamaların nasıl
yapılacağı, yetkilerin nasıl verileceği ve yetki
sınırları,
14. Tüzüğün ne şekilde
değiştirileceği,
15. Sendika veya
konfederasyonun feshi halinde mallarının tasfiye şekli,
16. Sendika veya
konfederasyonun organlarının oluşumuna kadar kuruluşun
işlerini yürütmeye ve temsile yetkili geçici
yönetim kurulu üyelerinin
ad ve soyadları ile ikametgahları.
TÜZEL KİŞİLİĞİN KAZANILMASINDAN SONRA YAPILACAK
İŞLEMLER:
Madde 8 - Sendika veya konfederasyonun tüzelkişilik
kazanmasından sonra kurucular, tüzüğü ve ilk genel kurul
toplantısına kadar sendika veya konfederasyonu sevk ve
idare ile görevli kişilerin ad ve soyadlarını, meslek ve
sanatlarını ve ikametgahlarını Ankara, İstanbul ve İzmir
'de yayımlanan ve ülke çapında dağıtılan günlük birer
gazetede onbeş gün içinde ilan ederler. Kurucular,
gazete ilanını, sadece sendika veya konfederasyonun
adına ve merkezine inhisar ettirebilirler. Bu takdirde,
sözü geçen belgelerin birer örneği aynı süre içinde o
ilin valiliğinin ve Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
Bölge Müdürlüğünün ilan tabelasında bir ay süre ile
asılır ve basılmış nüshaları, masrafı karşılığında,
ilgililere dağıtılır. Bu dağıtım vergi, resim ve harca
tabi değildir.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik
Bakanlığı Bölge müdürlükleri, sendika veya
konfederasyonlar için Çalışma ve Sosyal Güvenlik
Bakanlığınca tespit edilecek esaslar çerçevesinde birer
sicil tutarlar. Bu sicillerin birer örneği Çalışma ve
Sosyal Güvenlik Bakanlığına gönderilir.
İKİNCİ BÖLÜM
ORGANLAR
ORTAK HÜKÜMLER:
Madde 9 - Sendikaların, sendikaların şubelerinin ve
konfederasyonların zorunlu organları; genel kurul,
yönetim kurulu, denetleme kurulu ve disiplin kuruludur.
Sendika ve
konfederasyonlar ihtiyaca göre başka organlar da
kurabilirler. Ancak bu organlara zorunlu organların
görev, yetki ve sorumlulukları devredilemez.
Genel kurul dışındaki
zorunlu organlara seçilen asıl üye sayısı kadar yedek
üye seçilir.
Genel kurul tarafından
seçilen organların üyelerinin ad ve soyadları, meslek ve
sanatları, ikametgahları ile tüzük değişiklikleri ve
tüzüğe göre şubelerin açılması, sendikanın ve şubesinin
bulunduğu illerin valilikleri ile Çalışma ve Sosyal
Güvenlik Bakanlığı Bölge müdürlüklerine onbeş gün içinde
gönderilir ve 8 inci maddeye göre ilan edilir. Ancak
şube genel kurulu tarafından yapılan seçim sonuçları,
şubenin bulunduğu mahalde ilan edilir.
(Beş ve altıncı fıkralar mülga: 04/04/1995/15 md.)
Bu Kanunun uygulamasında yönetim ve denetim kurulu
üyeleri yönetici sıfatını taşırlar.
Genel kurul dışındaki
organlara seçilenlerin 5 inci maddede sayılan suçlardan
biri ile mahkum olmaları halinde görevleri kendiliğinden
sona erer.
(Ek fıkra: 25/05/1988 - 3449/3 md.)İşveren
sendikalarında üyelerin genel kurulda ve diğer zorunlu
organlarda kaç kişi ile temsil edilebilecekleri
tüzüklerinde belirtilir.
GENEL KURULLARIN OLUŞMASI:
Madde 10 - İşçi sendika şubesi genel kurulu,
üyelerden oluşur.
(Değişik fıkra: 04/04/1995 - 4101/3 md.) İşçi
Sendikası şubesinin faaliyet sahasındaki işyerlerinde
çalışan sendikalı işçi sayısı beşyüzü aştığı takdirde
şube genel kurulu delege esasına göre yapılır. Genel
kurula katılacak delegeler, üyeler tarafından serbest,
eşit, gizli oy, açık sayım ve döküm esasına göre ve
sendika tüzüğündeki hükümlere göre seçilir. Şube genel
kuruluna katılacak delege sayısı yüzden az ikiyüzelliden
çok olmamak üzere sendika tüzüğünde belirlenir.
İşçi sendikası genel
kurulu, üyelerden, üye sayısı bini aştığı takdirde
delegelerden oluşur. Şubesi bulunan sendikalarda
delegeler şube genel kurullarınca, şubeleri bulunmayan
sendikalarda delegeler ikinci fıkradaki usul uyarınca
seçilir. Sendika genel kurulunun delege sayısı ikiyüzden
az beşyüzden çok olmamak üzere tüzüğünde belirlenir.
İşveren sendikası genel
kurulu üyelerden, üyenin tüzelkişi olması halinde
temsilcisinden, üye ve temsilci sayısı bini aştığı
takdirde delegelerden oluşur. Delegeler ikinci fıkradaki
usul uyarınca üye ve temsilcilerce kendi aralarından
seçilir. Sendika genel kurulunun delege sayısı beşyüzden
çok olmamak üzere tüzüğünde belirlenir.
İşçi ve işveren
konfederasyonu genel kurulu, üye sendikalarca seçilen en
çok beşyüz delegeden oluşur. Üye sendikaların genel
kurulda kaç delegeyle temsil edileceği konfederasyon
tüzüğünde belirlenir.
Konfederasyon, sendika ve
sendika şubesi yönetim ve denetleme kurulu üyeleri bu
sıfatla kendi genel kurullarına delege olarak
katılırlar.
Delege sıfatı, müteakip
olağan genel kurul için yapılacak delege seçimi tarihine
kadar devam eder.
Sendika tüzüklerine delege
seçilebilmeyi engelleyici hükümler konamaz.
GENEL KURULLARIN GÖREVLERİ:
Madde 11 - Genel kurulların başlıca görev ve
yetkileri şunlardır:
1. Organların seçimi,
2. Tüzük değişikliği,
3. Yönetim ve denetleme
kurulları raporlarının görüşülmesi,
4. Yönetim ve denetleme
kurulunun ibrası,
5. Yönetim kurulunca
hazırlanan bütçenin görüşülüp aynen veya değiştirilerek
kabulü,
6. Gerekli taşınmaz
malların satın alınması veya mevcut taşınmaz malların
satılması hususunda yönetim kuruluna yetki verilmesi,
7. Konfederasyonlara üye
olma veya üyelikten çekilme,
8. (Değişik bent:
25/05/1988 - 3449/4. md.) Şube açma veya bu konuda
yönetim kuruluna yetki verme, şubeleri birleştirme veya
kapatma,
9. Aynı türden olmak
şartıyla bir başka sendika veya konfederasyonla birleşme
ve katılma,
10. Sendika ve
konfederasyonun uluslararası işçi veya işveren
kuruluşlarına üye olması veya üyelikten çekilmesi,
11. Feshetme,
12. Mevzuatta veya
tüzüklerinde genel kurulca yapılması belirtilen diğer
işlemlerin yerine getirilmesi, başka bir organa
bırakılmamış konuların karara bağlanması.
13. (Ek bent: 04/04/1995 -
4101/4 md.) Delege seçiminde uyulacak esasların, kanuna
aykırı olmamak üzere düzenlenmesi.
Şube genel kurulları
sadece yukarıdaki 1, 3, 4 ve 12 nci bendlerde belirtilen
görevleri yerine getirirler. Şube genel kurullarının
mali ibra yetkisi yoktur.
GENEL KURULLARIN TOPLANTI ZAMANI:
Madde 12 - Sendika veya konfederasyonun ilk genel
kurulu, tüzelkişilik kazanmasından başlayarak altı ay
içinde yapılır.
(Değişik fıkra: 04/04/1995 - 4101/5 md.) Olağan
genel kurul dört yılda bir toplanır.
Tüzüklerde daha kısa bir
sürede toplanma öngörülebilir.
Olağan genel kurul üç
yılda bir toplanır. Tüzükler de daha kısa bir sürede
toplanma öngörülebilir.
İki genel kurul toplantısı
arasındaki döneme ait faaliyet ve hesap raporu ile
denetleme kurulu veya denetçi raporunun ve gelecek
döneme ait bütçe teklifinin, genel kurula katılacaklara
toplantı tarihinden onbeş gün önce gönderilmesi
zorunludur.
Olağanüstü genel kurul,
yönetim kurulu veya denetleme kurulunun gerekli gördüğü
hallerde yahut genel kurul üye veya delegelerinin beşte
birinin yazılı isteği üzerine toplanır.
Genel kurula çağrı yönetim
kurulu tarafından yapılır.
GENEL KURUL TOPLANTI VE KARAR NİSABI:
Madde 13 - Toplantı nisabı üye veya delege
tamsayısının salt çoğunluğudur. Tüzükte daha yüksek bir
nisap tespit edilebilir. İlk toplantıda yeter sayı
sağlanamazsa ikinci toplantı en çok onbeş gün sonraya
bırakılır. Bu toplantıya katılanların sayısı, üye veya
delege tamsayısınn üçte birinden az olamaz.
Delegelerle toplanan genel
kurullarda delege olmayanlar, üyelerle toplanan genel
kurullarda ise üye olmayanlar nisapta nazara alınmazlar
ve oy kullanamazlar.
Delegelerin veya üyelerin
genel kurula katılmaları ve oy kullanmaları
engellenemez.
Karar nisabı toplantıya
katılan üye veya delege sayısının salt çoğunluğudur.
Ancak bu sayı üye veya delege tamsayısının dörte
birinden az olamaz.
Genel kurul tutanakları
başkanlık divanınca kanuna uygun bir şekilde tutulur ve
imzalanır.
SEÇİMLERDE UYULACAK ESASLAR:
Madde 14 - Genel kurulların toplanması ve
yürütülmesini gözetmek üzere valinin görevlendireceği
hükümet komiserinin genel kurulun başlayacağı gün ve
saatte genel kurulun yapılacağı mahalde bulundurulması
zorunludur. Bulunmaması halinde, genel kurulun
çalışmalarına komiser olmadan da başlanabilir ve durum
derhal valiliğe bildirilir.
Genel kurullarda zorunlu organlara delege veya üye
seçimleri yargı gözetimi altında serbest, eşit, gizli
oy, açık sayım ve döküm esasına göre aşağıdaki şekilde
yapılır.
(Değişik fıkra: 28/08/1983 - 2882/2 md.) Seçim yapılacak
genel kurul toplantılarından enaz onbeş gün önce genel
kurula katılacak üye veya delegeleri belirleyen listeler
ile toplantının gündemi, yeri, günü, saati ve çoğunluk
olmadığı takdirde yapılacak ikinci toplantıya ilişkin
hususları belirten bir yazı ile birlikte, iki nüsha
olarak o yer seçim kurulu başkanı olan hakime ve mahalli
mülki amire tevdi edilir. O yerde birden fazla seçim
kurulu varsa, görevli seçim kurulunu il seçim kurulu
tespit eder. Toplantı tarihleri gündemde yer alan diğer
konular göz önünde bulundurularak, görüşmelerin bir
Cumartesi günü akşamına kadar sonuçlanmasını ve
seçimlerin ertesi gün olan Pazar gününün dokuz - onyedi
saatleri arasında yapılmasını sağlayacak şekilde
düzenlenmesi zorunludur. Şube genel kurullarında
görüşmeler ve seçimler, yukarıdaki günlerden birisi
içinde de tamamlanabilir.
Hakim gerektiğinde ilgili kayıt ve belgeleri de getirtip
incelemek suretiyle varsa noksanları tamamlattıktan
sonra seçime katılacak üye veya delegeleri belirleyen
liste ile yukarıdaki fıkrada belirtilen diğer hususları
onaylar. Onaylanan liste ile toplantıya ilişkin diğer
hususlar genel kurulun toplantı tarihinden yedi gün önce
sendika şubesi, sendika veya konfederasyon binasında
asılmak suretiyle ilan edilir. İlan süresi üç gündür.
İlan süresi içinde listeye yapılacak itirazlar hakim
tarafından incelenir ve en geç iki gün içinde kesin
olarak karara bağlanır. Bu suretle kesinleşen listeler
ile toplantıya ilişkin diğer hususlar hakim tarafından
onaylanarak ilgili sendika şubesi, sendika veya
konfederasyona gönderilir.
Hakim, bir başkan ve iki üyeden oluşan seçim sandık
kurulu oluşturur. Sandık kurulu başkanı en az on yıllık
hizmeti bulunan Devlet memurları, diğer üyeleri ise aday
olmayan üye veya delegeler arasından seçilir. Ayrıca,
aynı şekilde bir yedek başkan ve iki yedek üye de
belirlenir.
Seçim sandık kurulu, seçimlerin kanunun ve sendika veya
konfederasyon tüzüğünün öngördüğü esaslara göre
yürütülmesi, yönetimi ve oyların tasnifi ile görevli
olup, bu görevleri seçim ve tasnif işlemleri bitinceye
kadar aralıksız olarak devam eder.
Genel kurullarca yapılacak seçimlerde aday olanların
listeleri birlikte veya organlara göre ayrı ayrı olmak
üzere başkanlık divanınca yeteri kadar düzenlenerek
ilgili seçim kurulu başkanına mühürlenmek üzere verilir.
Listede adı yazılı bulunmayanlar oy kullanamazlar.
Oylar, oy verenin nüfus hüviyet cüzdanı ve resimli
üyelik veya delegelik kimlik kartı ile ispat
edilmesinden ve listedeki isminin karşısındaki yerin
imzalanmasından sonra kullanılır. Oylar, oy verme
sırasında sandık kurulu başkanı tarafından verilen,
adayları gösterir seçim kurulu başkanınca mühürlenmiş
listedeki isimlerin işaretlenmesi suretiyle kullanılır.
Seçilecek organı oluşturan üye sayısından fazla adayın
işaretlendiği oy pusulaları ile diğer kağıtlara yazılan
oylar geçersiz sayılır.
Seçim süresinin sonunda seçim sonuçları tutanakla tespit
edilip, seçim sandık kurulu başkan ve üyeleri tarafından
imzalanır. Tutanakların bir örneği seçim yerinde asılmak
suretiyle ilan edilir. Kullanılan oylar ve diğer
belgeler tutanağın bir örneği ile birlikte üç ay süre
ile saklanmak üzere seçim kurulu başkanlığına verilir.
(Değişik fıkra: 25/05/1988 - 3449/5. md.) Seçimin devamı
sırasında yapılan işlemler ile tutanakların
düzenlenmesinden itibaren iki gün içinde seçim
sonuçlarına yapılacak itirazlar hakim tarafından aynı
gün incelenir ve kesin olarak karara bağlanır. İtiraz
süresinin geçmesi ve itirazların karara bağlanmasından
hemen sonra hakim, yukarıdaki hükümlere göre kesin
sonuçları ilan eder ve ilgili sendika, sendika şubesi
veya konfederasyona bildirir. Ancak, ilgililerin bu
Kanunun 52 nci maddesine göre başvuru hakkı saklıdır.
Seçim kurulu başkanı ve seçim sandık kurulu başkanı ile
üyelerine, “Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen
Kütükleri Hakk ında Kanun ” da belirtilen esaslara göre
ilgili sendika, sendika şubesi veya konfederasyonca
ücret ödenir.
Seçimler sırasında sandık kurulu başkanı ve üyelerine
karşı işlenen suçlar, Devlet memurlarına karşı işlenmiş
gibi cezalandırılır.
(Değişik fıkra: 25/05/1988 - 3449/5. md.) İşçi sendikası
ve konfederasyonların genel kurul dışındaki zorunlu
organlarına seçilebilmek için 5 inci maddede aranan
şartlara ilaveten en az on yıl bilfiil çalışmış olmak,
şube zorunlu organlarına seçilebilmek için ise 5 inci
maddede aranan şartları haiz olmak gerekir. Çalışma
sürelerinin tespitinde Sosyal Güvenlik Kurumlarındaki
kayıtlara göre prim ödenen günlerin toplamı esas alınır.
On yıl bilfiil çalışmış olmanın hesabında yurt dışında
işçi olarak çalışılan sürenin en çok beş yılı nazara
alınır.
Onaltı yaşını doldurmamış olan üyeler genel kurullarda
oy kullanamazlar ve delege olamazlar.
YÖNETİM KURULLARININ OLUŞMASI:
Madde 15 - Sendika ve sendika şubeleri yönetim kurulları
en az üç en çok dokuz üyeden, konfederasyonların yönetim
kurulları ise en az beş en çok yirmidokuz üyeden oluşur.
YÖNETİM KURULLARININ GÖREVLERİ:
Madde 16 - Yönetim kurullarının başlıca görev ve
yetkileri şunlardır:
1. Konfederasyon, sendika veya sendika şubesinin temsil
edilmesi veya gerekli gördüğü hal ve konularda
üyelerinden bir veya bir kaçına yetki vermesi veya
ilgilileri görevlendirmesi,
2. Konfederasyon, sendika veya sendika şubesinin
kanunların ve tüzüğünün verdiği yetki çerçevesinde
yönetilmesi, gelir ve gider hesaplarına ilişkin
işlemlerin yapılması ve gelecek döneme ait bütçenin
hazırlanarak genel kurula sunulması,
3. Genel kurulca verilecek diğer görevlerin yapılması.
YÖNETİM KURULU TOPLANTILARI:
Madde 17 - Toplantı zamanı ve nisabı sendika veya
konfederasyonun tüzüğünde belirtilir. Ancak toplantı
nisabı üye tamsayısının salt çoğunluğunun altında tespit
edilemez.
Karar nisabı mevcut üyelerin salt çoğunluğudur. Oyların
eşitliği halinde başkanın katıldığı taraf bu çoğunluğu
sağlamış sayılır.
Sendika ve konfederasyon yönetim kurullarının üye
sayısı, ayrılmalar sebebiyle yedeklerin de
getirilmesinden sonra, üye tamsayısının yarısından aşağı
düşerse, genel kurul, mevcut yönetim kurulu üyeleri veya
denetleme kurulu tarafından bir ay içinde toplantıya
çağrılır. Çağrının yapılmaması halinde üyelerden birinin
başvurması üzerine iş davalarına bakmakla görevli
mahalli mahkeme, üyeler arasından seçeceği üç kişiyi bir
ay içinde genel kurulu toplamakla görevlendirir.
Şube yönetim kurulundaki ayrılmalar halinde yeni yönetim
kurulunun seçilebilmesi için gerekli işlemler sendika
yönetim kurulunca yapılır.
Yönetim kurulu kararları, defterine yazılarak hazır
üyelerce imzalanır.
DİSİPLİN KURULU:
Madde 18 - Disiplin kurulu en az üç en çok beş üyeden
oluşur.
Disiplin kurulu, sendika veya konfederasyonun tüzüğüne,
amaç ve ilkelerine aykırı hareket ettiği ileri sürülen
üyeleri hakkında soruşturma yapar, üyelikten çıkarma
dışındaki tüzüğünde gösterilen disiplin cezalarını verir
ve sonucunu genel kurula ve diğer ilgililere bildirir.
Disiplin kurulu toplantıları hakkında yönetim kuruluna
ilişkin 17 nci madde hükmü uygulanır.
DENETLEME KURULLARI VE DENETÇİLER:
Madde 19 - Denetleme kurulu genel kurulca seçilecek üç
denetçiden oluşur.
Ancak şubelerde denetleme kurulu yerine bir denetçi ile
yetinilebilir.
Denetleme kurulunun görev ve yetkileri şunlardır:
1. Yönetim kurulu faaliyetlerinin genel kurul
kararlarına uygun olarak yapılıp yapılmadığının
denetlenmesi,
2. Sendika veya konfederasyonun tüzüğüne uygun olarak
idari ve mali denetlemede bulunulması,
3. Yönetim kurulundan genel kurulun olağanüstü
toplantıya çağrılmasının istenmesi,
4. Sendika veya konfederasyonun tüzüğünde gösterilen
diğer denetleme görevlerinin yapılması,
5. Denetleme raporunun hazırlanarak genel kurula
sunulması.
Denetleme kurulu veya denetçinin çalışma esasları
yönetim kurulu toplantılarına ilişkin 17 nci madde hükmü
gözönünde bulundurularak sendika veya konfederasyonun
tüzüğünde tespit edilir.
İKİNCİ KISIM: ÜYELİK
BİRİNCİ BÖLÜM: SENDİKA ÜYELİĞİ
SENDİKA ÜYELİĞİ ŞARTLARI:
Madde 20 - Onaltı yaşını doldurmuş olup da bu Kanuna
göre işçi sayılanlar, işçi sendikalarına üye
olabilirler. Onaltı yaşını doldurmamış olanların üyeliği
kanuni temsilcilerinin yazılı iznine bağlıdır.
Bu Kanun anlamında işveren sayılanlar işveren
sendikalarına üye olabilirler.
SENDİKA ÜYESİ OLAMAYACAKLAR:
Madde 21 - İşçi veya işveren sendikalarına;
1. Askeri şahıslar (Milli Savunma Bakanlığı ile Jandarma
Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığına bağlı
işyerlerinde bu Kanun anlamında işçi olarak çalışanlar
hariç),
2. (Mülga bent: 04/04/1995 - 4101/15 md.)
3. (Mülga bent: 25/05/1988 - 3449/17. md.)
4. (Mülga bent: 25/05/1988 - 3449/17. md.)
5. (Mülga bent: 04/04/1995 - 4101/15 md.)
Üye olamazlar ve sendika kuramazlar.
ÜYELİĞİN KAZANILMASI:
Madde 22 - (Değişik fıkra: 25/05/1988 - 3449/6. md.)
Sendikaya üye olmak serbesttir. Hiç kimse sendikaya üye
olmaya veya olmamaya zorlanamaz. İşçi veya işverenler
aynı zamanda ve aynı işkolunda birden çok sendikaya üye
olamazlar. Birden çok sendikaya üye olunması halinde,
sonraki üyelikler geçersizdir.
Bir işyerindeki işçiler yardımcı işte çalışsalar bile
ancak işyerinin bağlı olduğu işkolunda kurulu sendikaya
üye olabilirler.
İşçi sendikasına üyelik, işçinin beş nüsha olarak
doldurup imzaladığı ve notere tasdik ettirdiği üye kayıt
fişini sendikaya vermesi ve sendika tüzüğünde belirlenen
yetkili organın kabulü ile kazanılır. Üyelik başvurusu,
sendika tarafından en çok otuz gün içinde reddedilmediği
takdirde üyelik istemi kabul edilmiş sayılır. Haklı bir
sebep gösterilmeden üyeliği kabul edilmeyen işçinin, bu
kararın kendisine tebliğinden itibaren otuz gün içinde
iş davalarına bakmakla görevli mahalli mahkemede dava
açmak hakkı vardır. Mahkemenin kararı kesindir.
(Değişik fıkra: 25/05/1988 - 3449/6. md.) Üyeliği
kesinleşen işçinin üye kayıt fişinin birer nüshasının
sendikaca onbeş gün içinde Çalışma ve Sosyal Güvenlik
Bakanlığına ve işçinin çalıştığı işyerinin bağlı
bulunduğu Bölge Müdürlüğüne gönderilmesi zorunludur. Üye
kayıt fişinin bir nüshası da işçinin kendisine verilir.
İşveren sendikası üyeliği, üç nüsha üye kayıt fişinin
doldurulup imzalanması ve sendikaya verilmesi ve sendika
tüzüğünde belirlenen yetkili organın kabulü ile
kazanılır. Üyelik başvurusu sendika tarafından en çok
otuz gün içinde reddedilmeyen işverenin üyelik istemi
kabul edilmiş sayılır. Haklı bir sebep gösterilmeksizin
üyeliği kabul edilmeyen işverenin üçüncü fıkradaki usule
göre dava açmak hakkı vardır. Üye kayıt fişinin birer
nüshası, sendikaca onbeş gün içinde Çalışma ve Sosyal
Güvenlik Bakanlığına ve işverenin işyerinin bağlı
bulunduğu Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Bölge
müdürlüğüne gönderilmesi zorunludur.
ÜYELİK AİDATI:
Madde 23 - Faaliyeti durdurulmayan sendika ve
konfederasyonlara üyelerince ödenecek aidatın miktarı
tüzüklerinde belirtilir.
İşçi sendikasına işçinin ödeyeceği aylık üyelik aidatı
tutarı, bir günlük çıplak ücretini geçemez.
İşveren sendikasına işverenin ödeyeceği aylık üyelik
aidatı tutarı, işyerinde işçilere ödediği bir günlük
çıplak ücretleri toplamını geçemez.
Sendika tüzüklerine, üyelik aidatı dışında, üyelerden
başka bir aidat alınacağına ilişkin hükümler konamaz.
ÜYELİĞİN DEVAMI VE ASKIYA ALINMASI HALLERİ:
Madde 24 - İşçi sendika veya konfederasyonlarının
yönetim, denetleme ve disiplin kurullarında görev
almalarından dolayı işyerinden ayrılan işçilerin bu
göreve getirildikleri anda üyesi bulundukları
sendikalardaki üyelik sıfatları devam eder.
Sendikalara üye olmak hakkına sahip olanlardan mevzuat
gereğince bir işletme veya kurumun yönetim kurullarında
veya benzeri kurullarında işveren, işveren vekili ve
işçi temsilcisi sıfatıyla bulunanların da sendika
üyeliği devam eder.
Askerliği meslek edinmemiş bulunan askeri şahısların bu
Kanuna göre sahip bulundukları hak ve yükümlülükler
silah altında bulundukları süre için askıda kalır.
İşçi sendikası üyesi işçinin geçici olarak işsiz kalması
veya sendikanın faaliyet alanı içinde kalmak şartı ile
başka bir işe geçmesi sendika üyeliğini etkilemez.
ÜYELİĞİN SONA ERMESİ:
Madde 25 - İşçi veya işveren, sendikada üye kalmaya veya
üyelikten ayrılmaya zorlanamaz.
(Değişik fıkra: 04/04/1995 - 4101/6 md.) Her üye önceden
bildirimde bulunmak suretiyle üyelikten çekilebilir.
Çekilme bildirimi noter huzurunda münferiden kimliğin
tespiti ve istifa edecek kişinin imzasının tasdiki ile
olur. Çekilme bildiriminin birer örneği noterlikçe en
geç üç işgünü içinde ilgili işverene, sendikaya,
işyerinin bağlı bulunduğu Bölge Müdürlüğüne ve Çalışma
ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına gönderilir. Çekilme
notere başvurma tarihinden itibaren bir ay sonra
geçerlidir. Çekilenin bu bir aylık süre içerisinde başka
bir sendikaya üye olması halinde yeni sendika üyeliği bu
sürenin bitimi tarihinde kazanılmış sayılır.
Üyenin sendika veya konfederasyondan çıkarılma kararı
genel kurulca verilir. Çıkarma kararı çıkarılanlara ve
ikinci fıkrada gösterilen yerlere yazı ile tebliğ
edilir. Çıkarma kararına karşı üye veya işyerinin bağlı
bulunduğu Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Bölge
müdürlüğü kararın tebliğinden itibaren otuz gün içinde
iş davalarına bakmakla görevli mahalli mahkemeye itiraz
edebilir. Mahkeme iki ay içinde kesin olarak karar
verir. Üyelik çıkarılma kararı kesinleşinceye kadar
devam eder.
İşveren veya işveren vekili sıfatını kaybedenlerin
işveren sendika veya konfederasyonlarındaki üyelikleri
ve görevleri, bu sıfatı kayıp ettikleri tarihte
kendiliğinden sona erer. Ancak, tüzelkişiliği temsilen
işveren vekili sıfatı ile işveren sendikalarına üye
olanların bu sıfatı kaybetmeleri halinde tüzelkişiliğin
üyeliği düşmez, işveren vekilinin sendika veya
konfederasyon organlarındaki görevleri sona erer.
(Değişik fıkra: 04/04/1995 - 4101/6. md.) Bağlı
bulundukları, kanunla kurulu kurum ve sandıklardan
yaşlılık, emeklilik veya malullük aylığı veya toptan
ödeme alarak, işten ayrılan işçilerle, işkolunu
değiştiren işçilerin sendika üyeliği sona erer.
Çalışmaya devam edenler hakkında bu hüküm uygulanmaz.
Ancak, sendika şubesi, sendika veya konfederasyonların
yönetim ve denetim kurullarındaki görevleri sırasında
yaşlılık, emeklilik veya malullük aylığı ya da toptan
ödeme alan yöneticilerin sendika üyeliği, görevleri
süresince ve yeniden seçildikleri sürece devam eder.
İKİNCİ BÖLÜM: KONFEDERASYON VE ULUSLARARASI KURULUŞ
ÜYELİĞİ
KONFEDERASYONLARA ÜYE OLMA VE ÇEKİLME:
Madde 26 - Bir konfederasyona üye olmak sendikanın genel
kurulu kararına bağlıdır. Bu karar, sendikanın genel
kurul üye veya delege tamsayısının salt çoğunluğu ile
alınır. Sendika tüzüğünde daha yüksek bir nisap tespit
edilebilir.
Sendikalar aynı zamanda birden fazla konfederasyona üye
olamazlar. Birden fazla konfederasyona üye olunması
halinde tüm üyelikler geçersizdir.
Konfederasyonların kurulmasında ve konfederasyonlardan
çekilmede de birinci fıkra hükmü uygulanır.
Konfederasyonlara üye olma ve üyelikten çekilme
kararları 8 inci madde hükmüne göre ilan edilir ve resmi
makamlara bildirilir.
SENDİKA VE KONFEDERASYONLARIN KATILMASI VEYA BİRLEŞMESİ:
Madde 27 - Sendikaların bir başka sendikaya veya
konfederasyonların bir başka konfederasyona katılması
halinde katılan sendika veya konfederasyonun bütün hak,
borç, yetki ve menfaatleri katıldığı sendika veya
konfederasyona kendiliğinden geçer.
Birleşen sendika veya konfederasyonların bütün hak,
borç, yetki ve menfaatleri birleşme sonucu meydana
getirdikleri yeni tüzelkişiliğe kendiliğinden geçer.
Bu madde hükümleri gereğince katılan veya birleşen
sendika ve konfederasyonların üyeleri, ayrıca bir işleme
tabi tutulmaksızın katılınılan veya yeni meydana
getirilen sendika veya konfederasyonun üyesi olurlar.
Katılma veya birleşme ile ilgili usul ve işlemler
konusunda da 26 ncı madde hükmü uygulanır.
ULUSLARARASI İŞÇİ VE İŞVEREN KURULUŞLARINA ÜYELİK:
Madde 28 - (Değişik madde: 04/04/1995 - 4101/7 md.)
Sendika ve konfederasyonlar Türkiye Devletinin şekline,
insan haklarına saygılı, milli, demokratik, laik ve
sosyal hukuk devleti niteliklerine; Devletin ülkesi ve
milleti ile bölünmez bütünlüğüne; Türk Ulusuna ait
egemenliğin kullanılmasının hiç bir suretle belli bir
kişiye, zümreye veya sınıfa bırakılamayacağı ilkelerine;
vicdan ve din özgürlüğüne; aykırı faaliyet göstermeyen
uluslararası işçi ve işveren kuruluşlarına serbestçe üye
olabilirler ve üyelikten çekilebilirler.
İlgili kuruluş, üye olduğu uluslararası kuruluşun
tüzüğünü üye olduğu tarihi izleyen onbeş gün içinde
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına gönderir.
Üyelikten ayrılma halinde de, durumu, ayrılma tarihini
izleyen onbeş gün içinde aynı Bakanlığa bildirir.
Üye olunan uluslararası kuruluş tüzüğü birinci fıkradaki
esaslara aykırı bulunduğu veya uluslararası kuruluş bu
ilkelere aykırı faaliyet gösterdiği veya nitelik
kazandığı takdirde, Çalışma ve Sosyal Güvenlik
Bakanlığı, üyeliğin iptali için sendika veya
konfederasyon merkezinin bulunduğu iş mahkemesinde dava
açar.
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyetinde faaliyet gösteren işçi
ve işveren kuruluşları Türkiye 'de kurulu
konfederasyonlara üye olabilirler.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM: TEMİNATLAR
İŞÇİ SENDİKASI VE KONFEDERASYONU YÖNETİCİLİĞİNİN
TEMİNATI:
Madde 29 - Sendika ve konfederasyonların yönetim
kurullarında veya başkanlığında görev aldığı için kendi
isteği ile çalıştığı işyerlerinden ayrılan işçiler, bu
görevlerinin seçime girmemek, yeniden seçilmemek veya
kendi istekleriyle çekilmek suretiyle son bulması
halinde, ayrıldıkları işyerinde işe yeniden alınmalarını
istedikleri takdirde, işveren, talep tarihinden itibaren
en geç bir ay içinde bu işçileri o andaki şartlarla eski
işlerine veya eski işlerine uygun bir diğer işe, diğer
isteklilere nazaran öncelik vererek almak zorundadır. Bu
takdirde, işçinin eski kıdem hakları ve ücreti saklıdır.
Bu hak, sendika veya konfederasyonlardaki yöneticilik
görevinin sona ermesinden başlayarak üç ay içinde
kullanılabilir.
Yönetim kurulundaki ve başkanlıktaki görevleri ile
ilgili fiilerinden dolayı hüküm giymiş olanlar bu haktan
yararlanamazlar.
İşverene düşen pay dahil olmak üzere sosyal güvenlik
kurumlarının prim ve aidatlarını ödemeye devam etmek
suretiyle ayrıldıkları işyerlerindeki sigortalılık
haklarını da devam ettirebilirler.
Yukarıda gösterilen haklardan sendika şube yönetim
kurulu üyeleri ile başkanları da yararlanırlar.
İŞYERİ SENDİKA TEMSİLCİLERİNİN TEMİNATI:
Madde 30 - (Değişik madde: 09/08/2002 - 4773 S.K./9.
md.)
İşyeri sendika temsilcisinin belirsiz süreli hizmet
akdinin işveren tarafından feshinde İş Kanununun ilgili
hükümleri uygulanır.
Temsilcinin hizmet akdinin sadece temsilcilik
faaliyetlerinden dolayı feshedilmesi halinde, İş
Kanununun 21 inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca en
az bir yıllık ücreti tutarında tazminata hükmedilir.
İşveren, yazılı rızası olmadıkça işyeri temsilcisinin
çalıştığı işyerini değiştiremez veya işinde esaslı bir
tarzda değişiklik yapamaz. Aksi halde değişiklik
geçersiz sayılır.
SENDİKAYA ÜYE OLUP OLMAMA HÜRRİYETİNİN TEMİNATI:
Madde 31 - İşçilerin işe alınmaları, belli bir sendikaya
girmeleri veya girmemeleri veya belli bir sendikadaki
üyeliği muhafaza veya üyelikten istifa etmeleri veya
sendikaya girmeleri veya girmemeleri şartına bağlı
tutulamaz.
Toplu iş sözleşmelerine ve hizmet akitlerine bu hükme
aykırı kayıtlar konulamaz.
İşveren, bir sendikaya üye olan işçilerle sendika üyesi
olmayan işçiler veya ayrı sendikalara üye olan işçiler
arasında, işin sevk ve dağıtımında, işçinin mesleki
ilerlemesinde, işçinin ücret, ikramiye ve primlerinde,
sosyal yardım ve disiplin hükümlerinde ve diğer
hususlara ilişkin hükümlerin uygulanması veya
çalıştırmaya son verilmesi bakımından herhangi bir
ayırım yapamaz.
Ücret, ikramiye, prim ve paraya ilişkin sosyal yardım
konularında toplu iş sözleşmesi hükümleri saklıdır.
(Değişik fıkra: 25/05/1988 - 3449/8. md.) İşçiler,
sendikaya üye olmaları veya olmamaları, iş saatleri
dışında veya işverenin rızası ile iş saatleri içinde,
işçi sendika veya konfederasyonlarının faaliyetlerine
katılmalarından dolayı işten çıkarılamaz veya herhangi
bir nedenle farklı muameleye tabi tutulamazlar.
(Değişik fıkra: 09/08/2002 - 4773 S.K./10. md.)
İşverenin, hizmet akdinin feshi dışında, üçüncü ve
beşinci fıkra hükümlerine aykırı hareket etmesi halinde,
işçinin bir yıllık ücret tutarından az olmamak üzere
tazminata hükmedilir. Sendika üyeliği veya sendikal
faaliyetlerden dolayı hizmet akdinin feshi halinde ise,
İş Kanununun 18, 19, 20 ve 21 inci madde hükümleri
uygulanır. Ancak, İş Kanununun 21 inci maddesinin
birinci fıkrası uyarınca ödenecek tazminat işçinin bir
yıllık ücret tutarından az olamaz.
(Ek fıkra: 09/08/2002 - 4773 S.K./10. md.) 854 sayılı
Deniz İş Kanunu, 5953 sayılı Basın Mesleğinde
Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetlerin
Tanzimi Hakkında Kanun ile 818 sayılı Borçlar Kanununa
tâbi olan işçiler ve tarımdan sayılan işlerde çalışanlar
ile İş Kanununun 18 inci maddesinin birinci fıkrası
uyarınca, aynı Kanunun 13/A, 13/B, 13/C, 13/D ve 13/E
maddelerinin uygulanma alanı dışında kalan işçinin
sendika üyeliği veya sendikal faaliyetlerden dolayı
hizmet akdinin feshi iddiası ile açacağı davada, ispat
yükümlülüğü işverende olmak üzere 5521 sayılı İş
Mahkemeleri Kanununun genel hükümleri uygulanır.
İşçiye ödenecek tazminat miktarı için, altıncı fıkra
hükmü esas alınır.
(Ek fıkra: 09/08/2002 - 4773 S.K./10. md.) İşçinin iş
kanunları ve diğer kanunlara göre haiz olduğu bütün
hakları saklıdır.
SENDİKALAR KANUNU (2)
Kanun no : 2821
ÜÇÜNCÜ KISIM: FAALİYETLER
BİRİNCİ BÖLÜM: SENDİKA VE KONFEDERASYONLARIN
FAALİYETLERİ
SENDİKALARIN ÇALIŞMA HAYATINA İLİŞKİN FAALİYETLERİ:
Madde 32 - Sendikalar aşağıdaki faaliyetlerde
bulunabilirler:
1. Toplu iş sözleşmesi akdetmek,
2. Toplu iş uyuşmazlıklarında, ilgili makama,
arabulucuya, hakem kurullarına, iş mahkemelerine ve
diğer yargı organlarına başvurmak.
3. Çalışma hayatından, mevzuattan, toplu iş
sözleşmesinden, örf ve adetten doğan hususlarda işçileri
ve işverenleri temsilen veya yazılı başvuruları üzerine,
nakliye, neşir veya adi şirket mukaveleleri ile hizmet
akdinden doğan hakları ve sigorta haklarında üyelerini
ve mirasçılarını temsilen davaya ve bu münasebetle
açtığı davadan ötürü husumete ehil olmak,
4. Grev veya lokavta karar vermek ve idare etmek.
SENDİKA VE KONFEDERASYONLARIN SOSYAL FAALİYETLERİ:
Madde 33 - Sendika ve konfederasyonlar tüzelkişi olarak
genel hükümlere göre sahip oldukları yetkilerden başka,
aşağıda belirtilen faaliyetlerde de bulunabilirler:
1. Çalıştırmayı doğuran hukuki ilişkilerde sosyal
sigortalar, emeklilik ve benzeri hakların kullanılması
ile ilgili olarak üyelerine ve mirasçılarına adli
yardımda bulunmak,
2. Kanun ve uluslararası andlaşma hükümlerine göre
toplanan kurullara temsilci göndermek,
3. İşçilerin veya işverenlerin mesleki bilgilerini
artıracak, milli tasarruf ve yatırımın gelişmesine, reel
verimliliğin artmasına hizmet edecek kurs ve
konferanslar tertiplemek; sağlık ve spor tesisleri,
kütüphane, basım işleri için gerekli tesisleri kurmak,
işçilerin boş zamanlarını iyi ve nezih şekilde
geçirmeleri için imkanlar sağlamak,
4. Herhangi bir bağışta bulunmamak kaydı ile evlenme,
doğum, hastalık, ihtiyarlık, ölüm, işsizlik gibi
hallerde yardım ve eğitim amacıyla sandıklar kurulmasına
yardımcı olmak ve nakit mevcudunun yüzde beşinden fazla
olmamak kaydıyla bu sandıklara kredi vermek,
5. Herhangi bir bağışta bulunmamak kaydı ile üyeleri
için kooperatifler kurulmasına yardım etmek ve nakit
mevcudunun yüzde onundan fazla olmamak kaydıyla bu
kooperatiflere kredi vermek,
6. (Değişik bent: 26/06/1997 - 4277/1 md.) Üyelerinin
mesleki eğitim, bilgi ve tecrübelerini yükseltmek için
çalışmak; teknik ve mesleki eğitim tesisleri kurmak,
7. (Değişik bent: 04/04/1995 - 4101/8 md.) Nakit
mevcudunun yüzde kırkından fazla olmamak kaydı ile sınai
ve iktisadi teşebbüslere yatırımlar yapmak.
Sendika ve konfederasyonlar faaliyetlerinden
yararlandırmada, üyeleri arasında eşitliğe uymak
zorundadırlar.
8. (Değişik 12/4/2005-5332/1) Üyelik şartı aranmaksızın,
nakit mevcutlarının % 25’ini aşmamak kaydıyla ve yönetim
kurulu kararıyla, ilgili bakanlıklara devretmek üzere
eğitim, sağlık, rehabilitasyon veya spor tesisleri
kurmak veya bu amaçla kamu kurum ve kuruluşlarına ayni
ve nakdi yardımda bulunmak, yurt içinde veya yurt
dışında yangın, su baskını, deprem gibi tabii afetlerin
vukuunda doğrudan veya yetkili makamlar aracılığıyla
afet bölgesinde konut, eğitim, sağlık veya
rehabilitasyon tesisleri yapmak veya bu amaçla kamu
kurum ve kuruluşlarına ayni ve nakdi yardımda bulunmak.
İŞYERİ SENDİKA TEMSİLCİSİNİN TAYİNİ VE NİTELİKLERİ:
Madde 34 - (Değişik fıkra: 04/04/1995 - 4101/9 md.)
Toplu iş sözleşmesi yapmak üzere yetkisi kesinleşen
sendika, işyerinde işçi sayısı elliye kadar ise bir,
ellibir ile yüz arasında ise en çok iki, yüzbir ile
beşyüz arasında ise en çok üç, beşyüzbir ile bin
arasında ise en çok dört, binbir ile ikibin arasında,
ise en çok altı, ikibinden fazla ise en çok sekiz olmak
üzere işyerinde çalışan üyeleri arasından işyeri sendika
temsilcisi tayin ederek onbeş gün içinde kimliklerini
işverene bildirir. Bunlardan biri baş temsilci olarak
görevlendirilebilir.
İşyeri sendika temsilcisi olabilmek için kurucu
olabilmek hususunda 5 inci maddede belirtilen şartları
haiz olmak gerekir.
İŞYERİ SENDİKA TEMSİLCİSİNİN GÖREVLERİ:
Madde 35 - (Değişik madde: 25/05/1988 - 3449/9. md.)
İşyeri sendika temsilcileri ve baş temsilcisi, işyerine
münhasır kalmak kaydı ile işçilerin dileklerini dinlemek
ve şikayetlerini çözümlemek, işçi ve işveren arasındaki
işbirliği ve çalışma ahengi ile çalışma barışını devam
ettirmek, işçilerin hak ve menfaatlerini gözetmek, iş
kanunları ve toplu iş sözleşmelerinde öngörülen çalışma
şartlarının uygulanmasına yardımcı olmakla görevlidir.
Temsilcilerin görevi, sendikanın yetkisi süresince devam
eder. İşyeri sendika temsilcileri bu görevlerini,
işyerindeki işlerini aksatmamak ve iş disiplinine aykırı
olmamak şartı ile yerine getirirler.
SENDİKA VEYA KONFEDERASYONLARIN FAALİYETLERİNDEN
YARARLANMA:
Madde 36 - İşçi ve işveren sendika veya
konfederasyonlarının kendi faaliyetleri ile üyelerine
sağladıkları hak ve menfaatlerin üyesi olmayanlara
uygulanması, Toplu İş Sözleşmesi, Grev ve Lokavt Kanunu
hükümleri saklı kalmak kaydı ile sözkonusu sendika veya
konfederasyonun yazılı muvafakatına bağlıdır.
İKİNCİ BÖLÜM: YASAK FAALİYETLER
TEMEL YASAKLAR:
Madde 37 - Sendika ve konfederasyonlar T.C. Anayasasının
14 üncü maddesindeki yasaklara aykırı hareket
edemeyecekleri gibi yönetim ve işleyişleri Anayasada
belirlenen Cumhuriyetin niteliklerine ve demokratik
esaslara aykırı olamaz.
(Değişik fıkra: 26/06/1997 - 4277/2 md.) Sendika ve
konfederasyonlar, amaçları dışında faaliyette
bulunamazlar. Siyasi partilerin ad, amblem, rumuz veya
işaretlerini kullanamazlar.
(Değişik fıkra: 26/06/1997 - 4277/2 md.) Mahalli
idareler ve milletvekili seçimlerinde aday olan sendika
ve konfederasyon yöneticilerinin sendika ve
konfederasyon organlarındaki görevleri, adaylık
süresince askıda
kalır. Seçilmeleri halinde görevleri son bulur.)
İŞÇİ VE İŞVEREN İLİŞKİLERİNDEKİ YASAKLAR:
Madde 38 - İşçiler ve işçi sendika ve konfederasyonları
bu Kanun veya diğer kanunlara göre kurulu işveren
kuruluşlarına; işverenler ve işveren kuruluşları da işçi
sendika ve konfederasyonlarına üye olamazlar; gerek
doğrudan doğruya, gerek temsilcileri veya mensupları
veya araya koyacakları diğer kimseler vasıtasıyla biri
diğerinin kurulmasına, idare ve faaliyetine müdahalede
bulunamazlar.
Bir işçi sendika veya konfederasyonunu bir işverenin
veya bu Kanun veya diğer kanunlar gereğince kurulu bir
işveren kuruluşunun kontrolüne tabi tutmak veya bunların
nüfuzu altında işçi sendika veya konfederasyonu
kurulmasını teşvik ve tahrik etmek yasaktır.
Bu Kanuna göre işçi veya işveren olmak Esnaf ve Küçük
Sanatkarlar Kanununa göre kurulan kuruluşlara aynı
zamanda üye olmayı önlemez.
DİĞER YASAK FAALİYETLER:
Madde 39 - (İlk fıkra mülga: 26/06/1997 - 4277/8 md.)
Sendika ve konfederasyonlar ticaretle uğraşamazlar.
Sendika ve konfederasyonlar elde ettikleri gelirleri
üyeleri ve mensupları arasında dağıtamazlar. Ancak grev
ve lokavt süresince tüzüklerine göre üyelerine
yapacakları yardımlar bu hükmün dışındadır.
(Dördüncü fıkra Mülga: 04/04/1995 - 4101/15 md.)
DÖRDÜNCÜ KISIM: SENDİKA VE KONFEDERASYONLARIN GELİR VE
GİDERLERİ
BİRİNCİ BÖLÜM: GELİRLER
SENDİKA VE KONFEDERASYONLARIN GELİRLERİ:
Madde 40 - Sendika ve konfederasyonların gelirleri;
1. Üyelerinden alacakları üyelik aidatı ile Toplu İş
Sözleşmesi, Grev ve Lokavt Kanununda belirtilen
dayanışma aidatı,
2. Bu Kanuna göre yapabilecekleri faaliyetler ile
eğlence, konser gibi faaliyetlerden sağlanacak gelirler,
3. Bağışlar,
4. Mal varlığı gelirleri, mal varlığı değerlerinin
devir, temlik ve satışlarından doğan kazançlardan,
İbarettir.
Genel ve katma bütçeli idarelerle mahalli idareler ve
bunlara bağlı sabit ve döner sermayeli kurumlar,
sermayesinin tamamı Devlet tarafından verilmek suretiyle
kurulan iktisadi kuruluş ve kurumlarla
sermayelerinde Devletin iştiraki bulunan bankalar,
sigorta şirketleri, kamu kurumu niteliğindeki meslek
kuruluşları dahil olmak üzere özel kanunlarla kurulan
bankalar ve kuruluşlar bu fıkrada sözü geçen idare,
kuruluş ve bankalar tarafından ödenmiş sermayesinin en
az yarısına katılmak suretiyle kurulan kuruluşlarla
bunların aynı oranda katılması ile kurulan kurumlar, (Ek
ibareler: 26/06/1997 - 4277/3 md.) ve siyasi
partiler sendika ve konfederasyonlara mali yardım ve
bağışta bulunamazlar. Sendika ve konfederasyonlar da bu
gibi yardım ve bağışları kabul edemezler.
Sendika ve konfederasyonlar, kendilerinin veya Türkiye
Cumhuriyetinin üyesi bulunduğu uluslararası
kuruluşlardan başka dış kaynaklardan Bakanlar Kurulundan
izin almadıkça yardım ve bağış kabul edemezler.
İşçi sendika ve konfederasyonları, işverenlerden, bu
Kanun ve diğer kanunlara göre kurulu işveren
kuruluşlarından, esnaf ve küçük sanatkarlar
kuruluşlarından, derneklerden, kamu kurumu niteliğindeki
meslek
kuruluşlarından ve vakıflardan yardım ve bağış
alamazlar.
İşveren sendika veya konfederasyonları da işçi sendika
veya konfederasyonlarından, işçilerden, esnaf ve küçük
sanatkarlar kuruluşlarından, derneklerden kamu kurumu
niteliğindeki meslek kuruluşlarından ve
vakıflardan yardım ve bağış alamazlar.
MAL İKTİSABI:
Madde 41 - Sendika ve konfederasyonlar, amaç ve
görevlerinin gerektirdiği taşınır ve taşınmaz mal
iktisap edebilirler.
MAL BİLDİRİMİ:
Madde 42 - Konfederasyon, sendika ve sendika şubelerinin
başkanları ve yöneticileri göreve seçildikten sonra üç
ay içinde, kendilerinin, eşlerinin, velayetleri
altındaki çocuklarının 6 ncı maddedeki yönetmelik
esaslarına göre doldurulacak mal varlığı bildirimini
notere vermek zorundadırlar. Bu bildirimin verildiğini
gösteren noterlikten alınacak belgeler konfederasyon,
sendika veya sendika şubesi denetçilerine verilir. Bu
belgeler yönetim kurullarının karar defterlerinin özel
bir sayfasına yazılır. Bu sayfa denetçiler tarafından
imza edilir.
Bu zorunluluğa uymayanların konfederasyon, sendika veya
sendika şubesindeki yöneticilik sıfatları bildirim
süresinin bitiminden itibaren bir ay geçmekle sona erer.
Mal bildiriminde bulunan kişiler görev süreleri sonunda
tekrar seçilseler bile yukarıdaki esaslara göre yeniden
bildirimde bulunmak zorundadırlar.
Aynı görev süresi için mal bildirimleri bir defaya
mahsus olarak verilir ve yöneticilerin görevinin sona
ermesinden itibaren beş yıl süreyle noterde saklanır.
Mal bildiriminde yazılı olanlar açıklanamaz, ancak,
yargı mercilerince ve denetleme veya inceleme yetkisine
sahip diğer makam, organ ve mercilerce iade edilmek
üzere alınabilir.
GELİRLERİN BANKALARA YATIRILMASI:
Madde 43 - (Değişik fıkra: 26/06/1997 - 4277/4 md.)
Sendika ve konfederasyonlar tüm nakdi gelirlerini
bankalara yatırmak zorundadırlar.
Zorunlu giderler için sendika ve konfederasyonların
kasalarında tutacakları nakit mevcudu sendika veya
konfederasyonun tüzüğünde gösterilir.
İKİNCİ BÖLÜM: GİDERLER
SENDİKA VE KONFEDERASYONLARIN GİDERLERİ:
Madde 44 - (Değişik madde: 25/05/1988 - 3449/11 md.)
(Değişik fıkra: 04/04/1995 - 4101/10 md.) Sendika ve
konfederasyonlar, gelirlerini bu Kanunda ve tüzüklerinde
gösterilen faaliyetleri dışında kullanamazlar veya
bağışlayamazlar. (Mülga cümle: 26/06/1997 - 4277/8 md.)
(Değişik fıkra: 04/04/1995 - 4101/10 md.) İşçi Sendika
ve konfederasyonları, birinci fıkradaki harcamaların
dışında ayrıca gelirlerinin en az yüzde onunu üyelerinin
eğitimi ile mesleki bilgi ve tecrübelerini artırmak için
kullanmak zorundadırlar.
Vergi Usul Kanununa göre demirbaş sınıfına giren her
türlü eşya veya malzeme demirbaş defterine kaydedilir ve
bunlar hiç bir şekilde gider olarak işlem göremez.
Demirbaşların satış ve terkininde uygulanacak usul ve
esaslar sendika ve konfederasyon tüzüklerinde
belirtilir.
Sendika ve konfederasyonlar, üyeleriyle çalıştırdıkları
işçiler dahil hiç kimseye borç veremezler. Ancak, nakit
gelirlerinin yüzde beşini aşmamak kaydıyla sosyal amaçlı
harcamaya, genel kurul kararıyla yönetim kurullarını
yetkilendirebilirler.
GÖREVLİLERİN ÜCRETLERİ:
Madde 45 - Konfederasyonlar ile sendikaların ve
şubelerinin yönetim kurulu üyeleri ile başkanlarına
verilecek ücretler, her türlü ödenek, yolluk ve
tazminatlar genel kurul tarafından tespit olunur.
Sendika veya konfederasyon adına veya sendika veya
konfederasyon hizmetleri için geçici olarak
görevlendirileceklere verilecek ücret, gündelik ve
yollukların tavanı da genel kurul tarafından tespit
olunur.
Bu kişilerin sendika üyesi olmak sıfatıyla esasen
hakları olan ödemeler bu madde hükmünün dışındadır.
Kişilere ödenen her türlü ücret, gündelik ve yolluklar
yönetim kurulunca genel kurula sunulan faaliyet
raporunda gösterilir.
FESİH, İNFİSAH VE KAPATMA HALİNDE MALLARIN DEVRİ:
Madde 46 - (Değişik madde: 25/05/1988 - 3449/12. md.)
Feshedilen veya infisah eden sendikaların mal varlığı
tüzükle veya feshe karar veren genel kurul kararı ile bu
Kanuna göre kurulmuş aynı nitelikteki bir kuruluşa
bırakılmış olmadıkça varsa üyesi bulunduğu
konfederasyona devredilir.
a) Devir, konfederasyonca kabul edilmediği takdirde,
b) Feshedilen veya infisah eden sendika konfederasyon
üyesi değilse,
c) Feshedilen veya infisah eden konfederasyon ise ve
birinci fıkrada zikredilen tüzük hükmü veya genel kurul
kararı yoksa,
d) Sendika ve konfederasyonlar mahkeme kararıyla
kapatılmış ise, Tasfiye neticesinde kalacak paralar, İş
ve İşçi Bulma Kurumunca belirlenecek milli bankalardan
birine yatırılır ve mallar bu Kuruma maledilir. Bu para
ve mallar, işçileri mesleğe yöneltmek, işçilerin mesleki
eğitimi ve rehabilitasyonu hizmetleri dışında
kullanılamaz.
Para, mal ve bunların gelirlerinin kullanımı, en çok
üyeye sahip işçi ve işveren konfederasyonu
temsilcilerinin de katılacağı bir kurul tarafından
karara bağlanır.
Para ve mallar, bu maddede belirtilen kuruluşlar dışında
gerçek veya tüzel bir kişiye, kuruluşa, kuruma
devredilemez. Feshedilen, infisah eden ve kapatılan
sendika ve konfederasyon üyeleri arasında
paylaştırılamaz.
BEŞİNCİ KISIM: DENETİM VE MÜEYYİDELER
BİRİNCİ BÖLÜM: DENETİM
İDARİ VE MALİ DENETİM
Madde 47 - (Değişik madde: 26/06/1997 - 4277/5 md.)
Sendika ve konfederasyonlarda denetleme kurulları veya
denetçiler tarafından yapılacak idari ve mali denetimde
yönetim ve işleyişin, gelir ve giderlerin, bunlarla
ilgili işlemlerin kanun, tüzük ve genel kurul
kararlarına uygun olup olmadığı incelenir.
Denetim esasları, işçi ve işveren konfederasyonlarının
yazılı görüşleri alınarak hazırlanacak bir tüzükte
gösterilir.
KONFEDERASYONUN SENDİKAYI DENETİMİ:
Madde 48 - (Mülga madde: 04/04/1995 - 4101/15 md.)
TUTULACAK DEFTER, DOSYA VE KAYITLAR:
Madde 49 - Sendika ve konfederasyonlar, aşağıda yazılı
defter, dosya ve kayıtları tutmak ve fişleri düzenlemek
zorundadırlar.
1. Üye kayıt fişleri ve defteri ile çıkış bildirimi, (Bu
fiş ve defterlerin şekli, ihtiva edeceği bilgiler
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca çıkarılacak bir
yönetmelikle belirlenir.)
2. Genel kurul, yönetim kurulu, denetleme kurulu ve
disiplin kurulu kararlarının numara ve tarih sırası ile
yazılmasına mahsus karar defterleri,
3. Gelen ve giden evrakın tarih ve numara sırasıyla
kayıt edileceği gelen ve giden evrak kayıt defterleri
ile zimmet defteri,
4. Gelen evrakın aslı, giden evrakın suretlerinin
saklanacağı gelen ve giden evrak dosyaları,
5. Aidat, yevmiye, envanter defterleri ile defteri
kebir,
6. Gelir makbuzları ve bunların zimmet kayıt defteri ile
gider evrakı ve bunların saklanmasına mahsus dosyalar.
DEFTER VE KAYITLAR İÇİN UYGULANACAK KURALLAR:
Madde 50 - 49 uncu maddede sayılan defterlerin her
olağan genel kurulu izleyen onbeş gün içinde notere
tasdik ettirilmesi zorunludur.
Yönetim, denetleme ve disiplin kurullarının karar
defterlerine yazılacak kararların bu kurulların üyeleri,
genel kurul karar defterine yazılacak kararların da
genel kurul divan üyeleri tarafından imzalanması
zorunludur.
Gelir makbuzları ile gider evrakının düzenlenmesi, kayıt
edilme süresi, sendika ve konfederasyonların muhasebe
hesap planları ve bu konuda uymak zorunda oldukları
hususlar 47 nci madde uyarınca çıkarılacak tüzükte
belirlenir.
Sendika ve konfederasyonlar tutmakla yükümlü oldukları
defter ve kayıtlar dışında yardımcı defter de
tutabilirler.
Sendika ve konfederasyonlar defter ve belgeleri ilgili
bulundukları yılı takibeden takvim yılından başlayarak
on yıl süre ile saklamak zorundadırlar.
Sendika ve konfederasyonların hesap dönemi takvim
yılıdır.
BİLANÇO VE ÇALIŞMA RAPORU GÖNDERME ZORUNLULUĞU:
Madde 51 - (Değişik fıkra: 26/06/1997 - 4277/6 md.)
Sendikalar ve konfederasyonlar, her hesap veya bütçe
devresine ait bilanço ve hesaplarıyla çalışma ve
denetleme raporlarını ait oldukları dönemi izleyen üç ay
içinde Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına,
sendikalar ayrıca bağlı bulundukları konfederasyona
gönderirler.
Bu bilanço ve hesaplar ile çalışma raporunda, sendika ve
konfederasyonun o devre içindeki;
1. Gelirleri ve bunların kaynakları,
2. Giderleri ve bunların sarf yerleri,
3. Yönetim kurulu üyeleriyle başkanlarına ve geçici
olarak görevlendirilenlere verilen ücretlerle, yolluk,
gündelik ve ödenekler,
4. Sendika veya konfederasyonda çalışan personele ödenen
meblağ,
5. Para ve menkul kıymetler mevcudu,
6. Demirbaş mevcudu,
7. Taşınmaz mevcudu,
8. Üyelerin sayısı,
9. 47 nci madde uyarınca çıkarılacak tüzükte belirtilen
diğer bilgiler gösterilir.
İKİNCİ BÖLÜM: MÜEYYİDELER
SEÇİMLERİN İPTALİ:
Madde 52 - Hakim, 14 üncü madde hükmüne aykırı olarak
seçim yapılması veya seçim sonuçlarını etkileyecek
ölçüde bir usulsüzlük veya kanuna aykırı uygulama
nedeniyle seçimlerin iptaline karar verdiği takdirde iki
günden az ve yedi günden fazla bir süre içinde olmamak
üzere seçimlerin yenileneceği tarihi tespit ederek
ilgili sendika, sendika şubesi veya konfederasyona
bildirir. Belirlenen günde yalnız seçim yapılır ve seçim
işlemleri 14 üncü madde ile kanunun öngördüğü diğer
hükümlere uygun olarak yürütülür.
YÖNETİM KURULUNA İŞTEN EL ÇEKTİRME:
Madde 53 - (Değişik madde: 25/05/1988 - 3449/14. md.)
12 nci madde hükmüne aykırı hareket eden konfederasyon,
sendika ve sendika şubesi yönetim kuruluna; kuruluşun
üyelerinden birinin veya durumu tespit eden Çalışma ve
Sosyal Güvenlik Bakanlığının başvurusu üzerine iş
davalarına bakmakla görevli mahkeme kararı ile işten el
çektirilir. Bu takdirde görevli mahkeme genel kurulu
kanun ve tüzük hükümleri gereğince en kısa zamanda
toplamak ve yeni yönetim kurulu seçilinceye kadar cari
işleri yürütmekle görevli olmak üzere Medeni Kanun
hükümleri gereğince bir veya üç kayyım tayin eder.
TÜZÜK VE BELGELERDE KANUNA AYKIRILIK:
Madde 54 - Kuruluş sırasında kanuna aykırılık veya
eksiklik sebebiyle 6 ncı maddenin yedinci fıkrası
uyarınca, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, İçişleri
Bakanlığı veya ilgili valilikçe başvurulması halinde
görevli mahalli mahkeme gerekli gördüğü takdirde
kurucuları da dinleyerek üç işgünü içinde sendika veya
konfederasyonun faaliyetlerinin durdurulmasına karar
verebilir. Mahkeme kanuna aykırılığın veya eksikliğin
giderilmesi için altmış günü aşmayan bir mehil verir.
Tüzük ve belgelerin kanuna uygun hale getirilmesi
üzerine mahkeme durdurma kararını kaldırır.
Verilen mehil sonunda tüzük ve belgeler kanuna uygun
hale getirilmemişse, mahkeme sendika veya
konfederasyonun kapatılmasına karar verir. Bu karar
kesindir.
TÜZÜK DEĞİŞİKLİĞİNDE KANUNA AYKIRILIK:
Madde 55 - Tüzük değişikliğinde, işlemlerde eksiklik
veya kanuna aykırı diğer hallerde de 6 ncı ve 54 üncü
madde hükümleri uygulanır.
DİĞER SEBEPLERLE FAALİYETİN DURDURULMASI:
Madde 56 - 40 ıncı maddenin üçüncü fıkrası hükmüne
aykırı olarak yardım alınması halinde iş davalarına
bakmakla görevli mahalli mahkeme, üyelerden birinin veya
valinin veya Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanının
başvurması üzerine, sendika veya konfederasyonun
faaliyetini üç aydan altı aya kadar durdurur ve alınan
yardım Hazineye intikal ettirilir.
5 inci maddede sayılan suçlardan biriyle mahkum
olanlardan birine, sendika, sendika şubesi veya
konfederasyon organlarında görev verildiğinin valilik
veya Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca tespiti
halinde, bu makamlarca görevlendirilen kişinin görevine
son verilmesi ilgili sendika veya konfederasyona
bildirilir. Bildirimi takip eden beş işgünü içinde
sendika veya konfederasyonca ilgilinin görevine son
verilmediği takdirde birinci fıkradaki usule uygun
olarak sendika veya konfederasyonun faaliyeti altı aydan
bir yıla kadar durdurulur ve yöneticilerin görevlerine
son verilir. Tekrar faaliyete geçebilme kanun
hükümlerine uygun olarak görev verilmesi veya seçim
yapılmasına bağlıdır.
FAALİYETİN DURDURULMASINDA KAYYIM TAYİNİ:
Madde 57 - Faaliyeti durdurulan sendika veya
konfederasyonun mallarının idaresi ve menfaatlerinin
korunması ve durdurma süresi sonunda yeniden faaliyete
geçebilmesi için genel kurul yapılması Medeni Kanun
hükümleri gereğince tayin olunacak bir veya üç kayyım
tarafından sağlanır.
KAPATMA:
Madde 58 - (Değişik madde: 04/04/1995 - 4101/11 md.)
Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğünü
bozmak, Türk Devletinin ve Cumhuriyetin varlığını
tehlikeye düşürmek, temel hak ve hürriyetleri yok etmek,
Devletin bir kişi veya zümre tarafından yönetilmesini
veya sosyal bir sınıfın diğer sosyal sınıflar üzerinde
egemenliğini sağlamak veya dil, ırk, din ve mezhep
ayrımı yaratmak amaçları güden veya bu yolda faaliyette
bulunan sendika ve konfederasyonlar Cumhuriyet
savcısının istemi üzerine iş davalarına bakmakla görevli
mahalli mahkeme kararı ile kapatılır.
Yukarıdaki fıkra uyarınca açılan davalar sebebiyle
görevli mahkemeler yargılamanın her safhasında talep
üzerine veya re 'sen sendika veya konfederasyonlar ın
faaliyetlerinin durdurulmasına ve yöneticilerinin
görevlerine son verilmesine karar verebilir.
CEZA HÜKÜMLERİ:
Madde 59 - 1. (Değişik bent: 04/04/1995 - 4101/12 md.) 8
inci madde,9 uncu maddenin dördüncü fıkrası,22 nci
maddenin dördüncü fıkrası,26 ncı maddenin dördüncü
fıkrasında belirtilen ilan ve bildirimleri yapmayanlara
sanayi kesiminde çalışan 16 yaşından büyük işçiler için
belirlenen asgari ücretin aylık brüt tutarının beşte
birinden az olmamak üzere:62 nci maddede belirtilen
bildirim yükümlülüğüne uymayan işverenler hakkında ise,
bildirilmeyen her işçi için sanayi kesiminde çalışan 16
yaşından büyük işçiler için belirlenen asgari ücretin
aylık brüt tutarının beşte biri kadar ağır para cezasına
hükmedilir.
2. (Değişik bent: 04/04/1995 - 4101/12 md.) 2 nci
maddenin birinci ve ikinci fıkrası kapsamında olmayanlar
ile 20 nci maddede belirtilen izni almadan veya 29 uncu
maddenin birinci fıkrası ile dördüncü fıkrasına aykırı
hareket eden işverenlere, sanayi kesiminde çalışan 16
yaşından büyük işçiler için belirlenen asgari ücretin
aylık brüt tutarından az olmamak üzere ağır para
cezasına hükmedilir.
3. (Değişik bent: 04/04/1995 - 4101/12 md.) 31 inci
maddenin birinci fıkrasına aykırı hareket eden işverene,
44 üncü maddenin bir ve dördüncü fıkraları hükümlerine,
51 inci maddenin birinci fıkrası hükümlerine aykırı
hareket eden sendika veya konfederasyonun sorumlu
görevlilerine sanayi kesiminde çalışan 16 yaşından büyük
işçiler için belirlenen asgari ücretin aylık brüt
tutarının yarısından az olmamak üzere ağır para cezasına
hükmedilir.
4. (Değişik bent: 04/04/1995 - 4101/12 md.) 39,49 ve 50
nci madde hükümlerine aykırı hareket eden sendika veya
konfederasyonun, tüzüğüne göre sorumlu kişileri hakkında
sanayi kesiminde çalışan 16 yaşından büyük işçiler için
belirlenen asgari ücretin aylık brüt tutarından az
olmamak üzere ağır para cezasına hükmedilir.
5. 38 inci maddenin birinci ve ikinci fıkrasına aykırı
davranışta bulunan işçiler ile işverenler veya işveren
vekilleri veya bu konuda karar veren işçi veya işveren
kuruluşunun yetkili organlarının başkan ve üyelerine,
(....) bir aydan altı aya kadar hapis cezası hükmedilir.
6. (Değişik bent: 04/04/1995 - 4101/12 md.) 37 nci
maddenin ikinci fıkrasına aykırı hareket eden sendika
veya konfederasyonların sorumlu yetkililerine altı aydan
bir yıla kadar hapis cezası hükmedilir.
7. 40 ıncı maddenin ikinci fıkrasına aykırı hareket eden
kurum ve kuruluşların yetkili sorumlularına fiilleri
daha ağır cezayı gerektiren bir suçu oluşturmadığı
takdirde bir yıldan üç yıla kadar hapis cezasına
hükmolunur. Ayrıca, yapılan mali yardım veya bağış
kendilerine ödetilir. Bu yardım veya bağışı kabul eden
sendika veya konfederasyonların yetkili sorumlularına da
altı aydan bir yıla kadar hapis cezasına hükmolunur.
40 ıncı maddenin üçüncü fıkrasına aykırı hareket eden
sendika veya konfederasyon sorumlu yetkilileri hakkında
altı aydan iki yıla kadar hapis cezasına ve mali yardım
veya bağışın bir mislinden aşağı olmamak üzere ağır para
cezasına hükmolunur.
40 ıncı maddenin dördüncü ve beşinci fıkralarına aykırı
hareket eden işçi ve işverenlerle kuruluş, dernek ve
vakıfların yetkili sorumlularına, alınan yardım veya
bağışın beş misli ağır para cezası hükmolunur. Bu yardım
veya bağış, bir işçi sendikası veya konfederasyonunca,
bir işveren, işveren sendikası veya konfederasyonunu;
bir işveren sendikası veya konfederasyonunca da işçi
sendikası veya konfederasyonunu mali yollarla
desteklemek amacıyla yapıldığı takdirde ayrıca üç aydan
bir yıla kadar hapis cezasına hükmolunur.
8. Bu Kanun hükümlerine göre yapılan seçimlerin düzen
içerisinde ve sağlıklı biçimde yürütülmesi amacıyla
hakimin ve sandık kurulunun aldığı tedbirlere
uymayanlara eylem daha ağır bir cezayı gerektirmediği
takdirde, üç aydan altı aya kadar hafif hapis cezası
verilir.
14 üncü maddeye göre yapılacak seçimlerle ilgili
oylamalara ve bu oylamaların sayım ve dökümüne hile
karıştıranlar, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezasıyla
cezalandırılır.
ALTINCI KISIM: ÇEŞİTLİ, GEÇİCİ VE SON HÜKÜMLER
BİRİNCİ BÖLÜM: ÇEŞİTLİ HÜKÜMLER
İŞKOLLARI:
Madde 60 - (Değişik madde: 28/08/1983 - 2882/3 md.)
İşçi ve işveren sendikalarının kurulabilecekleri
işkolları aşağıda belirtilmiştir.
1. Tarım ve ormancılık, avcılık ve balıkçılık,
2. Madencilik,
3. Petrol, kimya ve lastik,
4. Gıda sanayii,
5. Şeker,
6. Dokuma,
7. Deri,
8. Ağaç,
9. Kağıt,
10. Basın ve yayın,
11. Banka ve sigorta,
12. Çimento, toprak ve cam,
13. Metal,
14. Gemi,
15. İnşaat,
16. Enerji,
17. Ticaret, büro, eğitim ve güzel sanatlar.
18. Kara taşımacılığı,
19. Demiryolu taşımacılığı,
20. Deniz taşımacılığı,
21. Hava taşımacılığı,
22. Ardiye ve antrepoculuk,
23. Haberleşme,
24. Sağlık,
25. Konaklama ve eğlence yerleri,
26. Milli savunma,
27. Gazetecilik,
28. Genel işler.
Bir işyerinde yürütülen asıl işe yardımcı işler de, asıl
işin dahil olduğu işkolundan sayılır.
Bir işkoluna giren işlerin neler olacağı, işçi ve
işveren konfederasyonlarının görüşü de alınarak ve
uluslararası normlar da göz önünde bulundurularak bir
tüzükle düzenlenir.
Her işkolunda çalışan, sendikalara üye olan ve olmayan
işçilerin sayıları ile bunların sendikalara dağılımı
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca her yıl Ocak ve
Temmuz aylarında çıkartılacak istatistiklerde
gösterilir.
İŞÇİ SENDİKALARINA AİDAT KESİLMESİ:
Madde 61 - (Değişik fıkra: 25/05/1988 - 3449/16. md.)
İşyerinde uygulanan toplu iş sözleşmesinin tarafı olan
işçi sendikasının, toplu iş sözleşmesi yapılmamışsa veya
sona ermişse yetki belgesi alan işçi sendikasının yazılı
talebi ve aidatı kesilecek sendika üyesi işçilerin
listesini vermesi üzerine, işveren sendika tüzüğü
uyarınca üyelerin sendikaya ödemeyi kabul ettikleri
üyelik aidatını ve Toplu İş Sözleşmesi, Grev ve Lokavt
Kanunu gereğince sendikaya ödenmesi gerekli dayanışma
aidatını, işçilere yapacağı ücret ödemesinden kesmeye ve
kestiği aidatın nevini belirterek tutarını ilgili
sendikaya vermeye ve kesinti listesini sendikaya
göndermeye mecburdur. Bu aidat dışında sendikaya ödenmek
üzere bir kesintinin yapılması toplu iş sözleşmesi ile
kararlaştırılamaz.
Yukarıdaki fıkra gereğince sendika tüzüğüne uygun olarak
kesilmesi istenilen aidatı kesmeyen işveren ilgili
sendikaya karşı kesmediği veya kesmesine rağmen bir ay
içinde ilgili kuruluşa göndermediği miktar tutarınca
genel hükümlere göre sorumlu olduktan başka aidatı
sendikaya verinceye kadar bankalarca işletme kredilerine
uygulanan en yüksek faizi ödemek zorundadır.
İŞE ALINAN, AYRILAN VE ÇALIŞMASI SONA EREN İŞÇİLERİN
BİLDİRİLMESİ:
Madde 62 - (Değişik madde: 19/07/2005 - 5401) İşveren,
işe aldığı veya herhangi bir nedenle iş sözleşmesi sona
eren işçileri, izleyen ayın 15’ine kadar aylık
bildirimle Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına
bildirmek zorundadır.
DİĞER KANUNLARIN UYGULANMASI:
Madde 63 - İşçi ve işveren sendikaları ve
konfederasyonları hakkında, bu Kanunda hüküm bulunmayan
hallerde Medeni Kanun ve Dernekler Kanununun bu Kanuna
aykırı olmayan hükümleri uygulanır.
Bu Kanunun uygulanmasından doğan bütün uyuşmazlıklar iş
davalarına bakmakla görevli mahkemelerde çözümlenir.
MUAFLIKLAR:
Madde 64 - Bu Kanunla noterlere tevcih edilmiş görevler
dolayısıyla yapılan işlemler her çeşit vergi, resim ve
harçtan muaftır. Noter ücretleri bu hükmün dışında olup,
yüzde elli indirim yapılır.
Sendika ve konfederasyonların kütüphane ve spor
tesisleri ile mesleki eğitimleri ve toplantıları için
lüzumlu taşınır ve taşınmaz malları, bu mallarla ilgili
alacaklar hariç haciz edilemez.
TÜZÜK VE YÖNETMELİKLER:
Madde 65 - 4 üncü maddede öngörülen İşkolları Tüzüğü,
Kanunun yayımı tarihinden itibaren bir ay içerisinde,
diğer maddelerde öngörülen tüzük ve yönetmelikler ise
dört ay içerisinde hazırlanarak yürürlüğe konulur.
YÜRÜRLÜKTEN KALDIRILAN KANUNLAR:
Madde 66 - 15 Temmuz 1963 tarihli ve 274 sayılı
Sendikalar Kanunu ile değişiklikleri bu Kanunun
yürürlüğe girdiği tarihte yürürlükten kalkar.
EK MADDELER
Ek Madde 1 - Sendikalar, tüzüklerinde belirtmek kaydıyla
bölge şubeleri de kurabilirler. Bölge şubelerinin genel
kurulları, bağlı şubelerin genel kurullarından, sendika
genel kurulları ise bölge şubelerinin genel
kurullarından ve varsa bölge şubelerine bağlı olmayan
şubelerin genel kurullarından seçilecek delegelerden
oluşur. Bu Kanunda şubeler için öngörülmüş olan
hükümler, bölge şubeleri için de geçerlidir.
Ek Madde 2 - (Ek madde: 04/04/1995 - 4101/14 md.) Bu
Kanunun tüm maddelerinde geçen Çalışma Bakanlığı adı,
”Çal ışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ”; Bölge Çal ışma
Müdürlüğü ise, ”Çal ışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
Bölge Müdürlüğü ” olarak de ğiştirilmiştir.
İKİNCİ BÖLÜM: GEÇİCİ HÜKÜMLER
TÜZÜKLERİN VE TEŞEKKÜLLERİN BU KANUNA UYDURULMASI:
Geçici Madde 1 - (Mülga madde: 04/04/1995 - 4101/15 md.)
Geçici Madde 2 - (Mülga madde: 04/04/1995 - 4101/15 md.)
Geçici Madde 3 - (Mülga madde: 04/04/1995 - 4101/15 md.)
Geçici Madde 4 - (Mülga madde: 04/04/1995 - 4101/15 md.)
Geçici Madde 5 - (Mülga madde: 04/04/1995 - 4101/15 md.)
Geçici Madde 6 - (Mülga madde: 04/04/1995 - 4101/15 md.)
Geçici Madde 7 - (Mülga madde: 04/04/1995 - 4101/15 md.)
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM: SON HÜKÜMLER
YÜRÜRLÜK:
Madde 67 - Bu Kanun yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
YÜRÜTME:
Madde 68 - Bu Kanunu Bakanlar Kurulu yürütür.
KANUNA İŞLENEMEYEN GEÇİCİ MADDELER:
04/04/1995 TARİHLİ VE 4101 SAYILI KANUNUN GEÇİCİ
MADDESİ:
Geçici Madde - Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihte
faaliyette olan sendikalar altı ay içinde, kanunun
yürürlük tarihi itibari ile üyelerini; sendika üye kayıt
fişindeki bilgileri; noter adı ile kayıt tarih ve
numarasını ve üyelerinin çalıştıkları işyerlerinin unvan
ve sicil sayısını da içeren listelerle, Çalışma ve
Sosyal Güvenlik Bakanlığı 'na bildirirler.
İşverenler de, işyerlerinde Kanunun yürürlük tarihinde
çalışan işçileri, işçi bildirim listeleriyle, Çalışma ve
Sosyal Güvenlik Bakanlığı 'na ayn ı süre içinde
bildirmekle yükümlüdürler.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, bu bildirimlerdeki
bilgileri, kendi kayıtları ile karşılaştırır; kayıtlarda
bulunmayan üyeliklerle ilgili belgeler üzerinde
değerlendirme yaparak, taraflara bildirir.
Kanunun 25 inci maddesinin ve 9 uncu maddesinin beşinci
fıkraları ile geçici 4 üncü maddesinin yürürlükten
kaldırıldığı tarihten önce toplanmış bulunan Genel
Kurullarda Sendika ve Şube organlarına yeniden
seçilenler hakkında da sözkonusu maddelerin bu Kanunla
değişik yeni hükümleri uygulanır.
* * * * *
5/5/1983 TARİHLİ VE
2821 SAYILI ANA KANUNA İŞLENEMEYEN GEÇİCİ MADDELER:
I) 4/4/1995 tarihli ve 4101 sayılı Kanunun geçici
maddesi:
Geçici Madde - Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihte
faaliyette olan sendikalar altı ay içinde, Kanunun
yürürlük tarihi itibari ile üyelerini; sendika üye kayıt
fişindeki bilgileri; noter adı ile kayıt tarih ve
numarasını ve üyelerinin çalıştıkları işyerlerinin ünvan
ve sicil sayısını da içeren listelerle, Çalışma ve
Sosyal Güvenlik Bakanlığı'na bildirirler.
İşverenler de, işyerlerinde Kanunun yürürlük tarihinde
çalışan işçileri, işçi bildirim listeleriyle, Çalışma ve
Sosyal Güvenlik Bakanlığı'na aynı süre içinde
bildirmekle yükümlüdürler.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, bu bildirimlerdeki
bilgileri, kendi kayıtları ile karşılaştırır; kayıtlarda
bulunmayan üyeliklerle ilgili belgeler üzerinde
değerlendirme yaparak, taraflara bildirir.
Kanunun 25 inci maddesinin ve 9 uncu maddesinin beşinci
fıkraları ile geçici 4 üncü maddesinin yürürlükten
kaldırıldığı tarihten önce toplanmış bulunan Genel
Kurullarda Sendika ve Şube organlarına yeniden
seçilenler hakkında da söz konusu maddelerin bu Kanunla
değişik yeni hükümleri uygulanır.
2821 SAYILI KANUNA EK VE DEĞİŞİKLİK GETİREN MEVZUATIN
YÜRÜRLÜĞE GİRİŞ TARİHİNİ GÖSTERİR LİSTE
Kanun Yürürlüğe
No. Farklı tarihte yürürlüğe giren maddeler giriş tarihi
2882 - 29/8/1983
2966 - 7/11/1983
tarihinden geçerli olmak üzere yayımı tarihi olan
30/11/1983 tarihinde
3449 2/6/1988
3587 - 23/11/1989
4101 - 8/4/1995
4277 - 28/6/1997
2821 SAYILI KANUNDA EK VE DEĞİŞİKLİK YAPAN MEVZUATIN
YÜRÜRLÜKTEN KALDIRDIĞI KANUN VE HÜKÜMLERİ GÖSTERİR LİSTE
Yürülükten Kaldırılan Yürülükten kaldırılan mevzuatın
Kanun veya Kanun Hükümleri Tarihi Sayısı Maddesi
2821 sayılı Kanunun 21 inci Maddesinin 3 ve 4 üncü
bentleri 25/5/1988 3449 17
2821 sayılı Sendikalar Kanununun 9 uncu maddesinin
beşinci ve altıncı fıkraları, 21 inci maddesinin ikinci
ve beşinci bentleri,
39 uncu maddesinin
dördüncü fıkrası, 48 inci maddesi ile Kanunun ikinci
bölümünde “Geçici Hükümler” başlığı altında yer alan
Geçici 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 nci maddeleri 4/4/1995 4401
15
[1] Bu Kanuna; 4/4/1995 tarih ve 4101 sayılı Kanunun 14
üncü maddesi ile eklenen Ek 2 nci madde uyarınca; Kanun
metninde geçen "Çalışma Bakanlığı" adı "Çalışma ve
Sosyal Güvenlik Bakanlığı", "Bölge Çalışma Müdürlüğü"
ise "Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Bölge
Müdürlüğü" olarak değiştirilmiş ve metindeki yerlerine
işlenmiştir.
[2] Bu hükmün uygulanmasında ek 1 inci maddeye bakınız.
[3] Bu maddenin üçüncü fıkrası 26/6/1997 tarih ve 4277
sayılı Kanunun 2 nci maddesi ile yürürlükten
kaldırılmış, ikinci ve dördüncü fıkraları ise ikinci ve
üçüncü fıkra olarak metne işlendiği şekilde
değiştirilmiştir.
[4] Bu fıkraya 26.6.1997 tarih ve 4277 sayılı Kanunun 3
üncü maddesiyle “ve siyasi partiler” ibareleri eklenmiş
ve metne işlenmiştir.
[5] Bu bentteki “47 nci maddenin beşinci fıkrasına
aykırı davranışta bulunanlara” ibaresi, 26/6/1997 tarih
ve 4277 sayılı Kanunun 7 nci maddesi ile metinden
çıkarılmıştır.
[6] Madde başlığı, 4101 Sayılı Kanunun 13 üncü maddesi
ile metne işlendiği şekilde değiştirilmiştir.
|