SOSYAL SİGORTALAR VE GENEL SAĞLIK SİGORTASI YASASI İLE ORTAYA ÇIKAN HAK KAYIPLARI

 12.03.2008

 

TBMM Komisyonlarından geçen ve Meclis gündemine gelmesi beklenen Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Yasa Tasarısı çalışanlar ve yeni işe başlayacak olanlar için aşağıda belirtildiği gibi bir çok hak kaybı getirmektedir.

 

EMEKLİLİK HAYAL OLUYOR

Prim ödeme gün sayısı 7 bin günden 9 bin güne çıkarıldı. Halen sigortalı olarak çalışanlara emeklilikte, 9 bin gün prim ödeme zorunluluğu yok, yasa yürürlüğe girmeden önce sigortalı olanlar yaş koşulunu yerine getirmeleri halinde 7 bin gün üzerinden emekli olabilecekler.

 

Ancak yasanın yürürlüğe girdiği tarihten sonra prim ödeme gün sayısı her yıl 100'er gün artacak. Örneğin yasa 2008 yılında yürürlüğe girerse, 2008'de ilk kez sigortalı olacaklar 7 bin 100, 2009'da sigortalı olacaklar 7 bin 200, 2010'da sigortalı olacaklar 7 bin 300 gün prim ödemeden emekli olamayacak. Her yıl 100'er gün artış olması nedeniyle 2028 yılına gelindiğinde, o yıl ilk kez sigortalı olanın emekliliğe hak kazanabilmesi için 9 bin gün prim ödemesi zorunlu olacak.

 

EMEKLİLİKTE YAŞ ARTIYOR

Mevcut yasada emekli aylığını hak etmek için 1.1.2000 tarihinden önce sigortalı olup da prim ödeme gün sayısı koşullarını yerine getirenler için yaş kademeli olarak artıyordu. 1.1. 2000 tarihinden sonra sigortalı olanların ise kadın için 58, erkek için 60 yaşını tamamlamaları, 7 bin gün prim ödeme koşulunu yerine getirmeleri yeterli görülüyordu.

 

Yeni yasa ile 7 bin gün prim ödeme koşulunu 2035 yılına kadar yerine getiren  ve  halen sigortalı olan  kadınlar 58, erkekler ise 60 yaşında emekli olabilecek, ancak prim ödeme süresi 2036'dan sonrasına sarkanların emeklilik yaşı 1'er yıl artacak. Örneğin 2036'da kadınlar 59, erkekler ise 61 yaşında emekli olabilecek. 2037'de bu sınır kadın için 60'a erkek için ise 62'ye çıkıyor. 2048'de ise hem kadın hem erkek 65 yaşından önce emekli olamayacak.

 

EMEKLİ AYLIĞI BELİRLENİRKEN ALINAN KISTASLAR DEĞİŞTİRİLDİ, BÜYÜME ORANI KATKISI YÜZDE 100'DEN YÜZDE 30'A DÜŞÜRÜLDÜ

Mevcut durumda emekli aylığı belirlenirken ortalama kazanç üzerinden hesap yapılıyor. Yürürlükteki yasada ortalama kazanç, TÜFE ve ekonomik büyüme (GSMH) oranlarındaki artışla hesaplanıyor. Örneğin emekliliğe esas ücretiniz 1000 YTL, bir yıl sonraki TÜFE oranı yüzde 10, Türkiye'nin milli gelirindeki büyüme oranı da yüzde 10 ise, 1000 YTL ücret alan bir çalışanın emekli aylığı belirlenmesinde ortalama kazancı, 100 YTL TÜFE oranından, 100 YTL de büyüme oranından olmak üzere 1200 YTL'ye çıkıyordu. 

 

Yeni tasarıda TÜFE oranı aynen korunurken, ekonomik büyümeden gelen artışın yüzde 70'i verilmeyecek. Yani bu hesaplamalarla, emekli aylığı belirlenirken, 1000 YTL ücret alan bir işçinin ortalama kazancı eski hesaba göre 1200 YTL üzerinden hesaplanırken yeni düzenlemeye göre bu rakam 1130 YTL'ye düşecek. Bu düzenleme mevcut tüm çalışanları etkiliyor. Yani yeni sistemde, emeklilik maaşı belirlenirken ortalama kazanç düşeceği için emekli maaşları da daha düşük hesaplanacak.

 

AYLIK BAĞLAMA ORANLARI DÜŞÜYOR

Aylık bağlama oranı sigortalılarda ortalama  % 2,6 iken bu oran % 2' ye düşürüldü. Önümüzdeki yıllarda oran % 1,5'e kadar düşürülecek. Bu oran her yıl için olduğundan yılların toplamı dikkate alındığında her yıl için %1'lik kayıpla 25-30 yıllık bir sürede, emeklilik maaşlarındaki kayıp miktarı % 25-30 oranında olacak.

 

Örneğin bugün 1000 YTL ücret alan biri emekli olduğunda 600 YTL emekli maaşı alabiliyor. Yeni yasanın yürürlüğe girmesiyle birlikte ilk kez sigortalı olacaklar 1000 YTL maaş üzerinden emekli olduklarında, emekli aylığı 270 YTL'ye kadar düşecek. Yani şu andaki yasada emeklilik maaşında bir taban bulunuyor ve bunun altında emekli maaşı bağlanamıyor. Türkiye'de şu anda 540 YTL olan taban emekli maaşı, yeni yasa düşük rakamlara iniyor.

 

EŞİN ÖLÜMÜ HALİNDE, DUL EŞ VE ÇOCUKLARA AYLIK BAĞLANMA KOŞULLARI ZORLAŞTIRILDI

Mevcut yasada bir işçi çalışırken öldüğünde eğer 900 gün prim ödemiş ise, dul eşine ve çocuklarına ölüm aylığı bağlanabiliyordu. Yeni yasa ile bir işçi 1800 gün prim ödemeden vefat ederse eş ve çocuğuna ölüm aylığı bağlanamayacak. 5 yıllık sigortalılık süresi, 10 yıllık sigortalılık süresine çıkarıldı ve 1800 işgünü prim şart koşuluyor. Şimdiki durumda aylık bağlama oranı yüzde 75 iken bu oran yüzde 50'ye inecek.

 

İŞ GÖREMEZLİK (MALÜLLÜK) ALT SINIRI KALKTI, PRİM ÖDREME GÜN SAYISI ARTIRILDI

506 sayılı SSK yasasında malüllük için prim ödeme gün sayısı 1800, hizmet süresi ise 5 yıldı. 5510 sayılı yasa ile prim ödeme gün sayısı 900 güne düşürülürken, hizmet süresi 10 yıla çıkarılmıştı. Son yasa tasarısında malülüllükte prim ödeme gün sayısı tekrar 1800 güne çıkarılırken, hizmet süresi de 10 yıla yükseltildi.

 

Halen yürürlükte olan yasada sürekli işgöremezlikte (malülen emeklilikte) bağlanan ücretlerde alt sınır bulunuyor. Bunun miktarı da 420 YTL. Bu taban maaş kalkıyor. Yasa çıktıktan sonra, malülen emeklilikte de bu taban kaldırılacağı için maaşlar 230 YTL'ye kadar düşebilecek.

 

İŞTEN ÇIKARILANLARIN TEDAVİ GİDERLERİ ÖDENMİYOR

Mevcut yasada işten çıkarılan bir işçinin 6 ay süre ile tedavi giderleri devlet tarafından ödeniyor, Yeni düzenleme ile bu kalkıyor ve bu giderlerin ödenebilmesi için işten çıkarılan işçinin yoksulluğunu kanıtlaması gerekiyor. Yani iş akti feshedilen sigortalılardan, önceki yıl içinde 90 gün prim ödeyenlerin kendileri, 120 gün prim ödeyenlerin ise kendileri ile birlikte bakmakta olduğu kişilerin 6 ay süreyle sağlık yardımlarından yararlanma hakkı kaldırılıyor.

 

EVLİLİK, EMZİRME, CENAZE YARDIMLARI DÜŞÜRÜLDÜ

Evlilik yardımı mevcut yasada kız çocuğu için 24 ay iken bu 12 aya indiriliyor. Erkek çocuğa evlenme yardımı kalkıyor. Yeni yasa ile emzirme yardımı 6 aydan 1 aya indirildi. Cenaze yardımı asgari ücretin üç katından bir asgari ücret düzeyine düşürüldü.

 

SAĞLIK HİZMETİNDE YAŞ SINIRI GETİRİLDİ

Halen yürürlükte olan yasada sağlıkta diş protezi hakkından yararlanmak için yaş sınırı bulunmuyor. Yeni yasa ile 18 ile 45 yaş arasındakilerin diş protez tedavi ücretlerinin ancak yüzde 50'si devlet tarafından karşılanacak.

 

SAĞLIKTA DİĞER KAYIPLAR

Halen çalışmakta olanlarla emekli, dul ve yetimlerin yararlanacakları sağlık hizmetlerine ilişkin tedavi yöntemleri, ilaç ve tıbbi malzemelerin miktar ve sürelerinin belirlenme yetkisi kurum yönetimine bırakılıyor. Dolayısıyla bu alanda da bir çok hak kayıpları olacak.

 

Çalışanlar ile emekli dul ve yetimler, özel hastanelerden yararlanmak için sağlık hizmeti bedelinin yüzde 20'sini kendileri ödeyecek.  Muayene ve tedaviler için tasarıda şu anda 2 YTL'lik, protez ve ilaç bedelleri için yüzde 10 ile 20 arasında değişen oranlarda katkı payı ödenecek. Katılım payı miktarı Vergi Usul Kanunu uyarınca belirlenen yeniden değerleme oranı kadar her yıl artırılacak.

 

Sevk zincirine uymadan anlaşmalı bir sağlık kuruluşuna başvurulduğunda tedavi giderlerinin ancak yarısı karşılanacak. Sevk zincirlerine uyularak, sözleşmesiz sağlık kurumlarından hizmet almak isteyenlerden tedavi giderlerinin % 20 istenecek. Sevk zincirine uymaksızın sözleşmesiz sağlık kurumlarından hizmet alanlara tedavi giderleri ödenmeyecek.

 

Katılım paylarını, gelir veya aylık alan kişilerin gelir veya aylıklarından, çalışanların ücret veya maaşlarından mahsup edilmek suretiyle tahsile ve katılım paylarının ödenme usûlünü belirlemeye Kurum yetkili olacak. Katılım paylarının hesaplanmasında Sağlık Hizmetleri Fiyatlandırma Komisyonunca tespit edilen sağlık hizmeti tutarları esas alınacak.

 

Sözleşmeli sağlık hizmeti sunucuları, genel sağlık sigortalısı ve bakmakla yükümlü olduğu kişilerden sözleşmeli olduğu sağlık hizmetleri için otelcilik hizmetleri ile hayati öneme sahip olmama ve alternatif tedavilerin bulunması gibi hususlar göz önüne alınarak Sağlık Hizmetleri Fiyatlandırma Komisyonu tarafından belirlenen istisnai sağlık hizmetleri için, belirlenen hizmet fiyatlarının 3 katını geçmemek üzere ilâve ücret alabilecekler.

 

HERKES SAĞLIK PRİMİ ÖDEMEK ZORUNDA KALACAK

Genel sağlık sigortası primlerini devletin ödeyeceği kişiler için asgari ücretin üçte biri olarak belirlenen yoksulluk sınırı, nasıl kazanıldığına bakılmaksızın hanenin tüm kazançlarını dikkate alacağı için halkın büyük bölümü sağlık sigortası primi ödemek zorunda kalacak.

 

BİR ÇOK İŞKOLUNDA İTİBARİ HİZMET  (YIPRANMA) SÜRESİ KALDIRILDI

Bazı işkollarında kazanılmış hak olan ve erken emekli olma hakkı veren itibari hizmet süresi (yıpranma süresi) kaldırıldı. Belli sektörlerde, belli işi yapanlara tanınan itibari hizmet süresi, Anayasa Mahkemesi tarafından eşitlik ilkesine aykırı diye bozuldu. Bozulunca benzer işleri yapan tüm işyerlerini kapsayan bir durum ortaya çıktı. Yine bu doğrultudaki hüküm 5510 sayılı Yasada da tüm işyerlerini kapsayacak biçimde düzenlenmişti. 

 

Ancak yeni düzenlemelerle bazı işkolları yasadan çıkarılmış yeni işkolları ilave edilmiştir. Prim günü ilaveleri yerine aylık bağlama oranlarında artırmalar öngörülmüştür. İşçilere %1-1,5 gibi ilaveler yapılmış ancak memurlara ve vazife malullerine bu %12 ye kadar artırılmıştır.

 

İtibari hizmet, Petrol, Kimya ve Lastik işkolunda çalışan tüm işyerlerini kapsarken, yasa tasarısında sadece kurşun ve arsenik işleri ile asit üretimi yapan işyerlerinde çalışanların yararlandırılmalarıyla sınırlandırıldı. İtibari hizmet kapsamında olan ve ağır işlerde çalışan üyelerimizin kazanılmış hakları ellerinden alındı. 

 

 

PETROL-İŞ SENDİKASI

MERKEZ YÖNETİM KURULU