Bilindiği gibi 13.01.2004 tarihinde Tüpraş ihalesi gerçekleşmiş ve ihaleyi, hukuken teklif veren firma olarak görülen Efremov Kautschuk GMBH şirketi kazanmıştır.

İhale, ÖYK’nın 06.02.2004 tarih ve 2004/10 sayılı kararı ile kesinleşmiş ve satış sözleşmesinin imzalanması aşamasına gelinmiştir.

Bir tabela şirketi olan aracı firmanın, Rusya Federasyonu’na bağlı Tataristan Özerk Cumhuriyeti’nin sahip olduğu petrol şirketi Tatneft adına hareket ettiği belirtilmektedir.

Yine hukuken ihalenin hiçbir aşamasında bulunmayan yerli ortaklardan olacağı ilan edilen Zorlu Holding ve Tatneft’in % 50-% 50 ortaklığı ile kurulacak olan bir şirket ile satış sözleşmesinin imzalanacağı basın yoluyla öğrenilmiştir.

Sendikamız, gerek ihale süreci, gerekse sonrasında hatalı işlemlerle, hukuk ihlalleriyle gerçekleştirilmeye çalışılan bu özelleştirme uygulamasının, arkasındaki şirketlerin durumu, Tüpraş’ı ve Tüpraş’ın küçük hissedarlarını, en önemlisi ülkemizi bekleyen tehlike ve olumsuzlukları verilerle ortaya koyarak kamuoyunu bilgilendirmeyi yılmadan sürdürmeye devam etmektedir.

1)EKONOMİK DEĞERLERİ VE ÜRETİM KALİTESİ İLE DÜNYA MARKASI TÜPRAŞ:

Türkiye ekonomisinin ve sanayisinin lokomotifi olan Tüpraş, aynı zamanda sahip olduğu yatırımlar, üretim ve ürün standartları bakımından “Dünya Markası” niteliğine sahiptir.

Tüpraş, ekonomik performansından da görüleceği gibi, gerek ülkemizde gerekse uluslararası alanda konumunu giderek güçlendirmektedir.

Toplam aktifleri 2.6 milyar dolar olan Tüpraş’ın, 2003 dönemi sonunda mevcut nakit miktarı 593 milyon dolar, öz sermayesi ise yaklaşık 1.3 milyar dolardır.

Borç/özsermaye oranı:1.07 olan şirket güçlü bir nakit pozisyonuna sahiptir. Bu anlamda uluslararası bankalar nezdinde son derece itibarlı bir şirket durumundadır.

Tüpraş, 2003 yılında 14.3 milyar dolar ciro yaparak 328 milyon dolar net kâr sağlamıştır. Elde ettiği değerin 1/3 ‘ünü kamu payı olarak ödemiştir.

Ayrıca vergi ve fonlar dahil olmak üzere 2003 yılında hazineye 8.6 milyar dolar ödeme yapmıştır.

Türkiye sanayinin en büyük kuruluşu olan Tüpraş, ABD’de yayınlanan Forbes Dergisi’nin ilan ettiği “Dünyanın En Büyük 2000 Şirketi” arasında yer alarak(1034.sırada) Dünya MARKASI olduğunu göstermiştir.

(Milyon Ton)

ÜLKELER MİKTAR %

İran 4.5 21.03

Libya 3.9 18.22

Suudi Arabistan 3.9 18.22

Irak 3.7 17.29

Suriye 1.1 5.14

Cezayir 0.3 1.40

Diğer Serbest Piyasa 3.9 18.22

Sınır Ticareti (TPİC) 0.1 0.47

İTHALAT TOPLAMI 21.4 99.99

Türkiye (TPAO) 1.9 -

GENEL TOPLAM 23.3 -

İran, %21.03 ile en yüksek paya sahiptir. Bunu %18.22 ile Libya, Suudi Arabistan ve diğer serbest piyasalardan alınan ham petrol miktarı izlemektedir. Irak ise %17.29 payla 5. sırada yer almaktadır.

Tüpraş son iki yılda Tataristan’dan 3-3,5 milyon ton/yıl ham petrol ithal etmiştir.

Tüpraş, devredilmesi durumunda Tatneft’in ham petrolüne tam bağımlı olacaktır. Ham petrolün pahalı tutularak satın alınmasıyla diğer ülkelerden ucuz ham petrol temin etme olanağı ortadan kalkacak ve gelir kaybına neden olacaktır.

2)ZORLU HOLDİNG’İN “AMİRAL GEMİSİ” VESTEL ELEKTRONİK SANAYİ A.Ş.

573 milyon doları kısa vadeli, 406 milyon doları uzun vadeli olmak üzere toplam 979 milyon dolar borcu bulunan şirketin toplam aktifleri, 1.3 milyar dolardır. Diğer ekonomik değerlerin analizleri şirketin yapısını açıkça ortaya koymaktadır.

Brüt satış miktarının üzerinde borcu bulunan ve “Dünya Markası/Amiral Gemisi” olarak sunulan bu şirketin borçları brüt satışlarının bile üzerindedir.

Özetle; Vestel Elektronik A.Ş. yüksek borçlu ve düşük kâr oranlı bir yapı sergilemektedir. Gelecekte de risk taşımaktadır.

Tabela şirketi niteliğindeki bir paravan şirket aracılığıyla Tüpraş ihalesine giren ve kazanan Tatneft’in mevcut ve gelecekteki ekonomik durumu konusunda kamuoyu gerçek ve doğru verilerle aydınlatılmamıştır.

Oysa tüm özelleştirme uygulamalarında olduğu gibi OİB, yabancı danışman firmalara yüksek değerler ödeyerek ilgili şirketlerin bilanço ve gelir durumlarını inceletmesine karşın çıkan sonuçları, yasasındaki “şeffaflık” ilkesine uymayarak kamuoyundan özenle gizlenmektedir.

Tüpraş ihalesine giren Tatneft Şirketi’nin de bilançoları ve gelecekteki ekonomik durumu ülkemizde saygın bir yatırım kuruluşu olarak sunulan ABD kökenli Citigroup tarafından incelenmiş ve hazırlanan bir raporla son derece riskli bir şirket olduğu ortaya konulmuştur. Ancak OİB ortaya çıkan sonucu ve bu çalışmayı göz ardı ettiği gibi kamuoyundan da kaçırmıştır.

Sendikamız, ilgili çalışmayı tüm boyutlarıyla kamuoyunun bilgisine sunma görevini gerçekleştirmektedir.

GÖSTERGELER YILLAR

2003 2004* 2005* 2006*

Stoklar 303 346 307 273

Alacaklar 579 525 467 415

Duran Varlıklar 2.187 1.974 1.756 1.567

Diğer Duran Varlıklar 1.225 1.105 983 874

Alacaklılar (252) (221) (197) (175)

Kısa Vadeli Yükümlülükler (963) (773) (688) (612)

Kısa Vadeli Borçlar (1.115) (994) (884) (786)

Sabit Kıymet Yatırımları 132 132 132 132

Menkul Değer Yatırımları 165 165 165 165

Uzun Vadeli Yükümlülükler (370) (115) (146) (407)

İşletme Sermayesi 6.089 6.481 6.800 7.130

Şirket Fonları 4.860 5.279 5.632 5.783

Azınlık Hisseleri 160 160 160 160

BORÇLAR 1.283 1.265 1.232 1.309

Nakit (222) (222) (222) (222)

Öz Sermaye 2.131 1.963 2.335 2.417

Net Borç/Öz Sermaye(%) 21.6 19.8 17.9 16.5

TOPLAM AKTİFLER 7.574 7.590 7.539 7.509

Brüt Satışlar 4.927 4.470 4.162 3.719

NET DÖNEM KARI 530 438 374 271

Borçların öz sermayeye oranı 2003 yılında %21.6, 2005 yılında %17.9’a yakındır.

Benzer biçimde kısa vadeli borçların toplam borçlara oranı, %87 kadar yüksek bir değerdedir. Bu şirketin riskli bir durumda olduğunu göstermektedir.

2003 yılında brüt 1 milyar 288 milyon dolar olan borcunun yaklaşık üçte ikisi kısa vadeli borçlardır. Alacaklarının ortalama vadesi 35 gün iken, borçların ortalama vadesi 16 gün gibi kısa bir süredir.

2003 yılında 401 milyon dolar net işletme karı elde eden Tatneft’in kar oranının yıllara göre giderek düşmesi beklenmektedir.

Şirket Raporlarına ve Citigroup tarafından yapılan çalışmalara göre; işletmenin mevcut durumu olumsuz olduğu gibi gelecekte de riske açık bir işletme olarak görülmektedir.

1994 yılında %60 hissesi Tataristan Cumhuriyetindeki firmaların %40’ı ise Türkiye’de ki DEGERE Enterprise Group şirketine ait olmak üzere kurulan, sicil no : 280979/228561 olan TATARUS Dış Ticaret A.Ş.nin %6’lık hissesi ise Tatneft’e aittir.

Bu şirket, üretici firma olan Tatneft ile borç-alacak ilişkisi yöntemiyle sağlanan kaynakları buharlaştırarak 3. kişilere aktarılması amacıyla kurulmuş ve 2002 yılında iflas ettirilmiştir.

* Bu şirketin iflas masasına ibraz ettiği bilanço sadece borç ve alacaklardan oluşmakta olup bu durum hayali bir bilanço tanzim edildiğini göstermektedir.

* İflas masasına alacak yazdıran firmaların alacaklarının da hayali olduğu görülmektedir. Şirketin iflası bu itibarla Hileli İflastır.

* Şirketin para buharlaştırmak için faaliyette bulunduğu ortaya çıkmıştır. İflas Müdürlüğü/İstanbul Dosya No: 2002-3)

Buradan çıkan sonuca göre; Tüpraş’a talip olan Tatneft Grubu, Şirketlerinden elde ettiği gelirleri yasal kayıtlara geçirmeden çeşitli kişilere aktararak kaynakları buharlaştırmaktadır.

Bu nedenle ana firma yoluyla doğrudan alıcılarla ticari ilişkilere girmeyip arada tabela şirketleri kurarak kaynakları ortak veya 3. kişilere aktarmaktadır.

Türkiye’deki bu faaliyeti yerine kurulan bir başka şirketle devam etmektedir. İlgili kamu kurumları bunun üzerine gitmek durumundadır.

Bu durum Tüpraş ihalesinde de açıkça görülmüştür. Tüpraş’a ana firma olan Tatneft kendisi teklif vermeyip, tabela şirketi olan Efremov Kautschuk üzerinden teklif vermiştir.

Benzer uygulamalar, Tüpraş’ın yani ülkemizin önemli miktardaki kaynağınında buharlaştırılacağı endişesini gündeme getirmektedir.

6 Şubat 2004 tarih ve 2004/10 sayılı ÖYK kararı ile, mevcut %65.76 oranındaki kamu payının 1.302.000.000. USD bedelle Almanya'da kurulu Efremov Gmbh şirketine satılmasına karar verilen Tüpraş'da kritik dönemece girilmiştir.

Sendikamız tarafından 13.1.2004 tarihli ihalenin ve 6.2.2004 tarihli ÖYK kararının iptali istemiyle Ankara İdare Mahkemelerinde açılan davalara cevap dilekçesini ve ihale sürecine ilişkin ekleri sunan ÖİB, aracı şirket konumundaki Efremov ile devir sözleşmesi görüşmelerini yürütmeye devam etmektedir.

İhale sürecine ilişkin belgeler, Sendikamız tarafından ileri sürülen hukuka aykırılıkların ne kadar yerinde ve önemli olduğunu bir kez daha gözler önüne sermiştir. Efremov şirketi tarafından ihaleye ilk sunulan, yani teklif verme süresinin dolduğu 24.10.2003 tarihinde sunulan teklif, ihale sürecinin perde arkasını aralamaya yardımcı olmaktadır.

İhaleye katılan Anadolu Ortak Girişim Grubu, 23.10.2003 tarihli teklifi ile, kayıtsız ve şartsız, vadeli olarak ödenmek üzere toplam 906.224.944. USD verirken, Efremov, 24.10.2003 tarihli teklifi ile peşin ödenmek üzere toplam 600.000.000. USD vermeyi taahhüt etmiştir.

Anadolu Girişim Grubu teklifi yanında son derece düşük kalan teklifin bir diğer önemli yanı da Efremov'un ileri sürdüğü şartlardır. Efremov, teklifini şu varsayımları kabul ederek sunmuştur;

· Kârın ihale şartnamesinde öngörülen şekilde dağıtılmasından sonra, TÜPRAS'ın Hisse Satış Sözleşmesi'nin tamamlanma tarihinde nakitsiz-borçsuz olarak satın alınacağı,

· Taslak Petrol Piyasası Kanunu'nun Bakanlar Kurulu tarafından TBMM'ye sunulmuş olduğu şekli ile yasalaşacağı

Bu şartların yanı sıra, Efremov, sunduğu teklifin düşük olduğunu kabul ederek,

· ihaleye teklif sunmamış taraflar ile konsorsiyum oluşturulmasına izin verilmesi,

· Borsada halka arz edilmiş azınlık hisselerinin alınması zorunluluğu olmadan devrin gerçekleşebileceğine dair makul güvence temin edilmesi,

hallerinde teklif tutarını yükseltilebileceğini beyan etmiştir. Efremov tarafından öne sürülen şartlar, TBMM ve bir çok idarenin iradesinin teslim altına alınması anlamını içermektedir.

Ne yazık ki, yaşanan gelişmeler şirket isteklerinin TBMM ve idareler tarafından dikkate alındığını, Petrol Piyasası Yasasının aynen TBMM'den çıktığını, SPK tebliği ile azınlık hisselerin tamamının alımı zorunluluğunun, yani çağrı muafiyetinin ortadan kaldırıldığını göstermiştir.

Aynı zamanda, bu teklif, Zorlu Grubu'nun ihaleye nasıl ve neden dahil olduğunu da açıklamaktadır. Kanımızca, yasal olarak mümkün olmayan bir şekilde Zorlu Grubu ile Efremov Gmbh, 6.2.2004 tarihli ÖYK kararından sonra, Hisse Satış Sözleşmesi imzalanmasından önce kağıt üzerinde bir şirket kuracaklar ve devir sözleşmesi bu şirket ile imzalanarak devir sonuçlandırılmak istenecektir.

Bir diğer husus, Anadolu Ortak Girişim Grubu'nun baştan itibaren sunduğu teklif tutarları, Efremov'a göre çok daha makul düzeylerde olmasına, yasa ve ilgili şartname gereği 'açık arttırma' düzenleme seçeneği bulunmasına karşın, İhale Komisyonunun gerekçesiz bir şekilde bu yola başvurmamasıdır.

Anadolu Ortak Girişim Grubu, ilk olarak 906.224.944. USD, akabinde 1.006.000.000.USD, son olarak da 1.216.000.056.USD teklif sunmuşken, Efremov, ilk 600.000.000. USD, ikinci olarak 1.010.000.000.USD, son olarak da 1.302.000.000.USD teklif sunmuştur. Tekliflerin seyri dikkate alındığında, açık arttırma yapılmasının teklifi arttıracağını söylemek kahinlik olmayacaktır.

Dikkati çeken bir diğer husus da, TÜPRAS'ın değerinin belirlenmesi yöntemidir. Dava dosyasına sunulan 23.10.2003 tarihli Değer tespit Komisyonu Kararı'nda, danışman Citigroup tarafından hazırlanan TÜPRAS Değerleme Raporu'nun olduğu gibi kabul edildiği, değerin İndirgenmiş Nakit Akımları yöntemine göre (şirketin gelecekte oluşturacağı tahmin edilen nakit akımlarının bugüne indirgenerek değer hesabı yapılması) saptanmasının uygun olacağı ve bu yöntem ile belirlenen 1.948.000.000.USD bedele, şirkete ait kullanılmayan gayri menkullerin değeri 13.144.000.USD değerin eklenmesiyle bulunan 1.961.144.000.USD'ın TÜPRAS'ın toplam değeri olarak belirlenmesi sonucuna varıldığı yazılıdır.

İdare, dosyaya sadece Sonuç Raporu'nu koymuş, ancak, danışman firma tarafından hazırlanmış rapor Mahkeme'ye ibraz edilmemiştir. Raporun ne kadar gerçeği yansıttığı bilinmediği gibi, verilen gerçek durum ile paralelliği de tespit edilememiştir. Bu nedenle, kanımızca şirketin yeniden yapım maliyeti, karlılığı göz önüne alındığında son derece düşük olan bu değerin şüphe götürür bir rakam olduğu açıktır.

Göz önüne alınması gereken bir diğer nokta, gerek ÖYK kararında gerekse de ihale komisyonunun 8 nolu son kararında, Efremov'un sunduğu teklifin peşin mi vadeli mi olduğunun belirtilmemiş oluşudur. 4046 sayılı yasa ve bugüne kadar ki uygulama, sunulan teklifin peşin mi vadeli mi olduğunun açıkça belirtilmesini, bu hususun ÖYK kararına yazılmasını, vadeli teklifin en fazla iki yıl vade içerebileceğini hüküm altına almıştır. TÜPRAS ile ilgili kararda bu hususun yer almaması, ki Efremov şirketinin teklifinde de bu husus yer almamaktadır, ihaleyi ciddi olarak sakatlayan önemli bir husustur.

İdarenin(OİB) Efremov şirketi ile ilgili bilgileri, anlaşıldığı kadarıyla basın kuruluşlarının sahip olduğu bilgiden çok da fazla değildir. Sendikamızın, bu şirketin bir tabela şirketi olduğuna ilişkin iddiası İdare tarafından kabul edilmiştir. Şirket, baştan itibaren, halen bir ailenin yaşamakta olduğu adreste faaliyette bulunduğunu idareye bildirmiştir.

İhale dökümanları, bu şirketin Tatneft adına ihaleye katıldığını ortaya koymaktadır. Ancak, neden böyle bir yola başvurulduğunun, neden Tatneft'in doğrudan ihaleye katılmadığının, neden Virgin Adalarında kurulu bir şirketin ortak olduğu bir tabela şirketinin ön plana çıkarıldığının açıklaması yoktur.

Uluslararası kamuoyu, böyle bir paravan şirket uygulamasından ne gibi 'faydalar' elde edilebildiğini ve/veya edilmek istendiğini bilmektedir. Böylesi paravan şirketler ardına gizlenmek, en hafif amaç olarak vergi ve benzeri yasal yükümlülüklerden kurtulmak isteğiyle açıklanabilir.

Açıklanmayı bekleyen pek çok nokta bulunmaktadır. Yargılama halen sürmektedir. Ankara 1.İdare Mahkemesinde bulunan dava dosyasına, ÖİB, önem arz eden pek çok belge ve bilgiyi sunmamıştır. Kamuyu ve özellikle küçük yatırımcıyı, POAŞ'da yaşananlara benzer bir sonun beklediği gibi görünse de Sendikamız, meşru mücadelesini sonuna kadar sürdürecektir.

TÜPRAŞ İHALESİ , ARKADAKİ GÜÇSÜZ ŞİRKETLER VE KARANLIK İLİŞKİLER

ÜLKELER MİKTAR %

YILLAR

GÖSTERGELER